Ανάλυση του θεατρικού έργου, ΄΄ΣΤΑΘΜΟΣ, «Η ΕΛΠΙΔΑ»΄΄ της Ελένης Σεμερτζίδου

 Ακολουθεί μια αναλυτική παρουσίαση της Πρώτης Πράξης – Σκηνές 1 έως 3 του θεατρικού έργου «ΣΤΑΘΜΟΣ, Η ΕΛΠΙΔΑ» της Ελένης Σεμερτζίδου pasithee1.library.upatras.gr+6peakupnews.gr+6seeleni.blogspot.com+6:

---

⚙️ Δομή & Προσέγγιση

• Μορφή: θεατρικό έργο επιστημονικής φαντασίας
• Χώρος δράσης: ο διαστημικός σταθμός «Η Ελπίδα» — κυριολεκτικό σκηνικό & μεταφορά για την ανθρώπινη ψυχή
• Πρώτη Πράξη: εισάγει τον πρωταγωνιστή Ρόμπερτ, τις εσωτερικές του συγκρούσεις και την κρίση στο περιβάλλον του – μέσω διαλόγων με προσωπικά μηνύματα από τη Νάντια, τη μητέρα και τον πατέρα του στον αστεροειδή «Έξοδο».

---

Σκηνή 1 – Εισαγωγή χαρακτήρα & ψυχικής κατάστασης

• Σκηνικό: απαράλλαχτη αίσθηση μηδενικής βαρύτητας: ποδήλατο γυμναστικής, αντλία της τουαλέτας, λαβές στον αέρα, αιωρούμενα σεντόνια — απλός τεχνολογικός εξοπλισμός, αλλά με λειτουργική και συμβολική βαρύτητα.
• Ρόμπερτ: νεαρός άνδρας/κοσμοναύτης εργάζεται και συνάμα ψυχοθεραπεύει τον εαυτό του μέσω τραγουδιού και σωματικής άσκησης. Η μελαγχολική προσμονή (στη Νάντια, στην Έξοδο) συνυφαίνεται με την επιστημονική ρουτίνα.
• Μηνύματα (off):
• Νάντια: ετοιμασίες αστεροειδούς, «έξοδος» σε νέα τροχιά, προσμονή ζωής στο σύμπαν
• Μητέρα: ανησυχίες τεχνοκρατικές, χιούμορ, τρυφερότητα, ερωτήματα για καθημερινή ζωή στον σταθμό
• Τεκτονική διάσταση: ο Ρόμπερτ κλαίει, δείχνει την ανθρωπιστική ένταση – ισορροπεί ανάμεσα στην επιστήμη και την αγάπη, την εξερεύνηση και την ανάγκη για οικειότητα.

---

Σκηνή 2 – Εσωτερικός μονόλογος & συγκρούσεις

• Ο Ρόμπερτ ξεδιπλώνει σε πρώτο πρόσωπο τη μοναξιά του, τη λεπτύνει ψυχή του λόγω «μηδενικής βαρύτητας».
• Τραγουδά: ένα λυρικό μοτίβο για την απουσία και την επιθυμία, που λειτουργεί ως καταφυγή.
• Πατέρας (off): πιο ψυχρός και κυνικός, ιλαρή απογοήτευση για τους κυβερνώντες, αποστασιοποίηση από θρησκεία και συλλογικές αξίες, εκφράζει φόβο για το μέλλον — «μηδέν», «αστερόσκονη», αμφισβήτηση.
• Ο Ρόμπερτ αφηγείται την πατρική και μητρική διαλεκτική: συναισθηματική μαμά – ψυχρός πατέρας. Βλέπουμε τη σύγκρουση λογικής‑συναίσθησης, ρεαλισμού‑ιδεαλισμού.
• Ο ηρωισμός, η νοσταλγία, ο έρωτας θεωρούνται «πάθη» που συγκροτούν την προσωπικότητα παρά τη λογική — η γραφή παίρνει μορφή εξομολόγησης.

---

Σκηνή 3 – Πολιτική διάσταση & αποφάσεις

• Αλλαγή τόπου: Γραφείο Κυβερνήτη «Έξοδος». Ο Ρόμπερτ, πλέον με κοστούμι, εισέρχεται σε πολιτικό-επιστημονικό πεδίο: συσκέψεις με Κυβερνήτη και συμβούλους.
• Κρίση: ο αστεροειδής αντιμετωπίζει “απρόβλεπτη αναταραχή”, «αποσταθεροποίηση σωματιδίου του Θεού», ανερχόμενη σύγκρουση που απειλεί την ύπαρξη της κοινότητας.
• Ο Ρόμπερτ ενημερώνει: η φυσική τάξη του σύμπαντος διαταράχθηκε – η επιβραδυντική μάζα εξαφανίζεται, η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη → καταστροφική «ενεργειακή φούσκα».
• Αντίδραση Κυβερνήτη: τρομαγμένη μελαγχολία, συνάντηση με την υπαρξιακή στιγμή του τέλους.
• Λύση: εκκένωση – ο σταθμός «Ελπίδα» θα φιλοξενήσει τους επιζήσαντες, αλλά δεν επαρκούν οι θέσεις — τραγική επιλογή ποιος φεύγει και ποιος μένει.
• Ρόμπερτ μένει πίσω: προσφέρει εθελοντικά την θέση του — δείγμα συνείδησης, θύρα πατρικής αγάπης, αλλά και εσωτερικού αγώνα. Αρνείται ο Κυβερνήτης, του χαμογελά θλίψη: ο Ρόμπερτ πρέπει να μείνει μέλος ομάδας.

---

🔍 Βασικά θέματα & μοτίβα

Θέμα	Σχόλιο
Μηδενική βαρυτητα	Συμβολίζει την ψυχική ελαφρότητα/μοναξιά.
Αγάπη & Απόσταση	Ρόμπερτ/Νάντια = εραστική μέριμνα αντί για φυσική επαφή.
Επιστήμη & Ψυχή	Η τεχνολογία συγκρούεται με την ανθρώπινη ανάγκη για νόημα.
Τελευταία επιλογή	Ρομαντισμός αντί αντίδρασης πάθους: η θυσία ως υπαρξιακό μήνυμα.
Πολιτισμική κρίση	Η εξουσία του Κυβερνήτη αντισταθμίζει την επιστημονική απελπισία.

---

🎭 Σκηνοθετικά & υποκριτικά στοιχεία

• Ο μονόλογος μετατρέπεται σε κοινωνικό διάλογο με μηνύματα (off), υποδουλώνοντας την ψυχή στον ψηφιακό τόνο.
• Φωτισμός & ένδυση: από την καθημερινή φόρμα (σκηνή 1) ως επίσημο κοστούμι (σκηνή 3): αποτύπωση μετάβασης από το προσωπικό στο συλλογικό.
• Σιωπές & παύσεις: χρησιμοποιούνται ως μέσο δραματικής έντασης, δημιουργούν αίσθηση αναμονής – τόσο διαστημικής όσο και συναισθηματικής.

 

Ας προσπαθήσουμε, στο σημείο αυτό, να αναλύσουμε τα θέματα εξουσίας, θρησκείας και έρωτα στο πλαίσιο του θεατρικού έργου ΣΤΑΘΜΟΣ, Η ΕΛΠΙΔΑ της Ελένης Σεμερτζίδου, ξεκινώντας με μια γενική παρατήρηση: το έργο τοποθετείται σε ένα μελλοντολογικό, διαστημικό περιβάλλον, αλλά στην ουσία του είναι μια βαθιά υπαρξιακή και ανθρωποκεντρική σύνθεση. Τα τρία αυτά θέματα λειτουργούν ως θεμέλια ηθικού και συναισθηματικού στοχασμού.

1.     ΘΕΜΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Το έργο αναδεικνύει την εξουσία ως δύναμη που δεν είναι απλώς διοικητική, αλλά και ηθική.

Κυβερνήτης και Διοίκηση

·         Ο Κυβερνήτης της Έξοδου και της Ελπίδας συμβολίζει τη διαχειριστική εξουσία, αλλά επίσης και το ανθρώπινο δίλημμα της ηγεσίας: αποφάσεις ζωής και θανάτου, ελλείψεις, φόβος συλλογικής αποτυχίας.

·         Η εξουσία εδώ δεν παρουσιάζεται ως αυταρχική, αλλά ως φορτίο – ένας σταυρός ευθύνης που καταρρέει κάτω από το βάρος των συνεπειών.

Ρόμπερτ και η «αντί-εξουσία»

·         Ο πρωταγωνιστής απορρίπτει την προσωπική ανάδειξη ή θέση ισχύος. Η άρνησή του να σωθεί πρώτος είναι ηθική πράξη κατά της επιλεκτικής εξουσίας.

·         Το παράδειγμα του Ρόμπερτ φωτίζει μια εναλλακτική: την εξουσία της συνείδησης απέναντι στην εξουσία της ιεραρχίας.

Η Τεχνοκρατία

·         Η ίδια η ύπαρξη των σταθμών είναι αποτέλεσμα εξουσίας της επιστήμης: η προσπάθεια του ανθρώπου να ελέγξει το χάος του σύμπαντος, να το «διοικήσει».

·         Όμως, όσο αυξάνεται η τεχνοκρατική δύναμη, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η αδυναμία της να αγκαλιάσει την ψυχή του ανθρώπου.

2.     ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ

Αν και η λέξη «Θεός» δεν προφέρεται έντονα, το έργο διαπερνάται από μεταφυσική αμφιβολία και υπαρξιακή αγωνία.

Απόηχοι πίστης και απιστίας

·         Ο πατέρας του Ρόμπερτ, στη σκηνή 2, απορρίπτει θρησκεία, ελπίδα, ιδεαλιστικά σχήματα. Λέει πως η ζωή δεν έχει κατεύθυνση – είναι αστερόσκονη.

·         Αντίθετα, ο Ρόμπερτ μοιάζει με μορφή αναζητητή – όχι θρησκευόμενος, αλλά υπαρξιακά ανοιχτός στο θαύμα, στην «ελπίδα» (όνομα-σύμβολο του σταθμού).

Ο Σταθμός ως «Ναός»

·         Η "Ελπίδα" θυμίζει νοερό ναό: η απομόνωση, η σιωπή, η διαλογιστική λειτουργία των χαρακτήρων, δίνουν έναν μυστικιστικό τόνο.

·         Η σκηνή όπου ο Ρόμπερτ τραγουδά, αιωρούμενος στη μηδενική βαρύτητα, παραπέμπει σε ψαλμωδία – ίσως προσευχή, ίσως εξομολόγηση στο άπειρο.

Μεταφυσική της Επιστήμης

·         Το «σωματίδιο του Θεού» (αναφορά στο Higgs boson) και η ενεργειακή φούσκα είναι η φυσική προσωποποίηση μιας Αποκάλυψης.

·         Η πίστη εδώ δεν είναι δόγμα αλλά αναμονή: στο απρόβλεπτο, στο ανέλπιστο, στην τελική επιλογή σωτηρίας ή απώλειας.

3.     ΕΡΩΤΑΣ

Ο έρωτας είναι το πιο ανθρώπινο και θερμό στοιχείο μέσα στο ψυχρό περιβάλλον του σταθμού.

Ρόμπερτ & Νάντια

·         Ο δεσμός τους είναι ο συναισθηματικός άξονας του Ρόμπερτ. Αν και απομακρυσμένοι, τα μηνύματά της τρέφουν την ψυχική του συνοχή.

·         Δεν βλέπουμε ποτέ τη Νάντια επί σκηνής — άρα λειτουργεί ως φαντασιακή παρουσία, ανακαλώντας τον πλατωνικό έρωτα (έρωτας με ιδέα, όχι σώμα).

·         Ο Ρόμπερτ, αντί να διασώσει τον εαυτό του και να φτάσει κοντά της, επιλέγει τη συλλογική ευθύνη. Αυτό κάνει τον έρωτά του πράξη αυτοθυσίας, και όχι απόλαυσης.

Ο έρωτας ως δύναμη σωτηρίας

·         Είναι ο μόνος τρόπος για να νοηματοδοτηθεί το χάος: το συναίσθημα ως «βαρύτητα» που κρατά τον άνθρωπο στο σύμπαν.

·         Ο έρωτας συνδέεται με την ελπίδα: δεν υπόσχεται ανταμοιβή, αλλά μόνο την παρουσία του «άλλου» μέσα στην απουσία.

Ο σταθμός δεν είναι σταθμός διαστήματος, αλλά σταθμός αγάπης – μια προσωρινή στάση ανάμεσα στην αγωνία και την αποδοχή.

 

v Συγκριτική ανάλυση ανάμεσα στο θεατρικό έργο ΣΤΑΘΜΟΣ, Η ΕΛΠΙΔΑ της Ελένης Σεμερτζίδου και το έργο Περιμένοντας τον Γκοντό (En attendant Godot) του Σάμουελ Μπέκετ (Samuel Beckett), ένα από τα εμβληματικά έργα του Θεάτρου του Παραλόγου.

 

Αυτός ο συσχετισμός αναδεικνύει τις υπαρξιακές, φιλοσοφικές και μεταφυσικές διαστάσεις και των δύο έργων, παρά τις διαφορές στο είδος και στη μορφή.

📘 ΣΤΑΘΜΟΣ, Η ΕΛΠΙΔΑ (Ελένη Σεμερτζίδου)
📗 ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΟ (Samuel Beckett)

📌 1. ΧΩΡΟΧΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΣΠΑΣΗ

• Σεμερτζίδου: Τοποθετεί τη δράση σε διαστημικό περιβάλλον, ένα «ασώματο» πεδίο, έξω από την παραδοσιακή Γη — ένας τόπος αιώρησης.
• Beckett: Ο Γκοντό εξελίσσεται σε άχρονο, άτοπο τοπίο (ένα δέντρο, ένας δρόμος, τίποτε άλλο). Το περιβάλλον είναι αφαιρετικό και υπαρξιακό.

⟶ Και στα δύο έργα, ο χώρος λειτουργεί όχι ρεαλιστικά αλλά συμβολικά: είναι το ενδιάμεσο ανάμεσα στην αναμονή και στην αποκάλυψη ή την καταστροφή.

📌 2. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

• Σεμερτζίδου: Ο χρόνος είναι επείγων (αναμονή καταστροφής, απόφαση), αλλά ταυτόχρονα βαθιά υποκειμενικός: χρόνος ψυχής, νοσταλγίας και επιλογής.
• Beckett: Ο χρόνος κυλά βασανιστικά, χωρίς γεγονότα — η αναμονή δεν οδηγεί πουθενά, είναι κύκλος αδράνειας.

⟶ Ο πρώτος χρόνος είναι τραγικός, ο δεύτερος ειρωνικός. Στον ΣΤΑΘΜΟ υπάρχει προσδοκία ελπίδας, στον Γκοντό μόνο κενότητα.

📌 3. ΟΙ ΗΡΩΕΣ ΩΣ ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΕΣ

• Ρόμπερτ (Σεμερτζίδου): περιμένει την Έξοδο, την επανασύνδεση με την αγαπημένη του, τη λύτρωση. Κινείται ψυχικά, ενεργεί, θυσιάζεται.
• Εστραγκόν & Βλαντιμίρ (Μπέκετ): περιμένουν τον Γκοντό, χωρίς σαφή λόγο ή ελπίδα. Δεν δρουν ποτέ ουσιαστικά.

⟶ Ο Ρόμπερτ είναι υπαρξιακός ήρωας. Οι ήρωες του Μπέκετ είναι αντι-ήρωες, εγκλωβισμένοι στο αδρανές.

📌 4. Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΝΙΑ

• ΣΤΑΘΜΟΣ: Η ύπαρξη απειλείται από ένα κοσμικό γεγονός. Ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με το νόημα της ζωής, τον Θεό, την ψυχή, την ευθύνη.
• Γκοντό: Ο Θεός (αν ο Γκοντό είναι συμβολή του God) δεν εμφανίζεται ποτέ. Η αγωνία είναι αδιέξοδη, η πίστη διαλυμένη.

⟶ Και τα δύο έργα μιλούν για την αναμονή του νοήματος — με τη διαφορά ότι το ένα βρίσκει ανθρωπιστική απάντηση, ενώ το άλλο αγκαλιάζει το παράλογο.

📌 5. Ο ΕΡΩΤΑΣ & Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ

• ΣΤΑΘΜΟΣ: Ο έρωτας λειτουργεί σαν άγκυρα — ο Ρόμπερτ πιστεύει ότι «ανήκει» κάπου. Η Νάντια γίνεται κίνητρο και πνευματική παρουσία.
• Γκοντό: Δεν υπάρχει ρομαντική αγάπη. Οι ήρωες συνυπάρχουν από συνήθεια και φόβο μοναξιάς. Η σχέση τους είναι εξάρτηση, όχι αγάπη.

⟶ Ο Ρόμπερτ αναγνωρίζει τον Άλλον ως ηθική και υπαρξιακή οντότητα. Οι ήρωες του Μπέκετ απλώς φοβούνται τη μοναξιά του μηδενός.

📌 6. Η ΓΛΩΣΣΑ

• Σεμερτζίδου: Ποιητικός, συμβολικός, αλλά διαυγής λόγος — η γλώσσα έχει στόχο, με ένταση και τραγικότητα.
• Beckett: Κυκλική, επαναληπτική, συχνά χωρίς ουσία. Η γλώσσα εκφράζει το κενό, την αδυναμία επικοινωνίας.

⟶ Η μία γραφή δημιουργεί ελπίδα, η άλλη την καταρρίπτει.

🎭 Συμπέρασμα:

Στοιχείο	Σταθμός, Η Ελπίδα	Περιμένοντας τον Γκοντό
Ελπίδα	Παρούσα – υπάρχει λύτρωση	Απούσα – ο Γκοντό δεν έρχεται
Ήρωες	Δραματικοί, ηθικά ενεργοί	Πασιφιστικοί, ειρωνικά παθητικοί
Μεταφυσική	Πνευματική αναζήτηση	Παράλογο, σιωπή Θεού
Ερωτική σχέση	Υπαρκτή, λυτρωτική	Ανύπαρκτη
Σκοπός της αναμονής	Επιβίωση, αγάπη	Άγνωστος
Γλωσσικό ύφος	Ποιητικό, υπαρξιακό	Κυκλικό, αυτο-αναιρούμενο

📌 Τελική παρατήρηση:

Το έργο της Σεμερτζίδου μπορεί να ιδωθεί ως μεταμοντέρνος «διάλογος» με τον Μπέκετ: ενώ δανείζεται τη σκηνική σιωπή, την απογύμνωση και την υπαρξιακή αγωνία, προτείνει στο τέλος έναν πιο φωτεινό δρόμο — ηθική δράση, αυτοθυσία και αγάπη.

 

Ακολουθεί μια ολοκληρωμένη εργασία συγκριτικής ανάλυσης πάνω στα θέματα εξουσίας, θρησκείας και έρωτα, με βάση το μυθιστόρημα Το φάντασμα του πέτρινου φάρου της Ελένης Σεμερτζίδου και το έργο Ένας Άλλος Θάνατος του Δημήτρη Χατζή:

📄 Συγκριτική Ανάλυση: Εξουσία, Θρησκεία και Έρωτας στο «Φάντασμα του Πέτρινου Φάρου» και στον «Άλλο Θάνατο»

Εισαγωγή
Η ελληνική πεζογραφία διαθέτει πλούσια θεματολογία γύρω από την ανθρώπινη εμπειρία. Τα έργα Το φάντασμα του πέτρινου φάρου της Ελένης Σεμερτζίδου και Ένας Άλλος Θάνατος του Δημήτρη Χατζή ανήκουν σε διαφορετικές αφηγηματικές παραδόσεις, ωστόσο συναντώνται στην υπαρξιακή τους προσέγγιση και στην εμβάθυνση σε τρία βασικά θέματα: την εξουσία, τη θρησκεία και τον έρωτα. Παρότι διαφορετικά σε ύφος και εποχή, και τα δύο έργα προσφέρουν μια σιωπηλή αλλά έντονη κριτική πάνω σε αυτά τα ζητήματα.

1.     Η Εξουσία ως Πίεση ή Παραίτηση
Στο έργο της Σεμερτζίδου, η εξουσία λειτουργεί σε δύο επίπεδα: αφενός ως κοινωνική ή ιστορική καταπίεση που έχει αφήσει ίχνη στο φάντασμα του παρελθόντος· αφετέρου ως η ίδια η δομή του φάρου – ένα σύμβολο ελέγχου και επιτήρησης, όπου το φως καθορίζει ποιος βλέπει και ποιος χάνεται στο σκοτάδι. Η μορφή του φαντάσματος είναι από μόνη της μια μορφή διαμαρτυρίας απέναντι σε αυτή την αθέατη αλλά παρούσα εξουσία που διέγραψε μια ζωή χωρίς εξιλέωση.

Αντίθετα, στον Χατζή, η εξουσία δεν εμφανίζεται δυναμικά, αλλά παθητικά. Είναι η εξουσία της παρακμής, της αδράνειας και της ιστορικής αποτυχίας. Ο ήρωας του Χατζή δεν αντιστέκεται ούτε ελπίζει. Αντίθετα, συμβιβάζεται με τη σιωπηλή φθορά. Η εξουσία εδώ είναι το ίδιο το πέρασμα του χρόνου που σβήνει την ατομική ύπαρξη δίχως αναγνώριση.

2.     Θρησκεία και Μεταφυσική: Από τη Λύτρωση στην Απουσία
Το φάντασμα στο έργο της Σεμερτζίδου έχει σαφή μεταφυσική διάσταση. Η παρουσία του δεν εξαντλείται στην αφήγηση ενός εγκλωβισμένου πνεύματος· είναι η διαρκής αναζήτηση κάθαρσης και νοήματος. Ο φάρος, ως αρχέτυπο του φωτός, αγγίζει έννοιες όπως η θεία παρουσία, η μετάνοια, η αθανασία. Η πλοκή υπονοεί ότι η δικαιοσύνη μπορεί να υπερβεί τον θάνατο, δίνοντας ένα είδος «κοσμικής ηθικής».

Αντίθετα, στον Χατζή δεν υπάρχει θεία παρουσία ή μεταφυσική παρηγοριά. Η θρησκεία, αν αναφέρεται, δεν λειτουργεί ως λύση ούτε ως ελπίδα, αλλά ως απόηχος ενός κόσμου που έπαψε να εμπνέει πίστη. Ο ήρωας του «Άλλου Θανάτου» πεθαίνει όχι με μετάνοια ή λύτρωση αλλά με σιωπή. Δεν προσδοκά τίποτα, δεν ζητά άφεση. Είναι ο θάνατος χωρίς τελετουργία, χωρίς ανάσταση.

3.     Ο Έρωτας: Στοιχείο Τραύματος ή Σκιά του Παρελθόντος
Στο μυθιστόρημα της Σεμερτζίδου, ο έρωτας είναι κινητήριος δύναμη της πλοκής. Ο χαρακτήρας που στοιχειώνει τον φάρο κουβαλά τον πόνο μιας σχέσης που δεν ολοκληρώθηκε, που διακόπηκε βίαια ή αδίκως. Η αγάπη δεν παρουσιάζεται ρομαντικά, αλλά ως το υπαρξιακό τραύμα που επιζητεί δικαίωση. Ο φάρος μετατρέπεται σε μνήμη της απώλειας.

Στον Χατζή, ο έρωτας απουσιάζει σχεδόν εντελώς. Ίσως υπήρξε κάποτε, αλλά τώρα έχει χαθεί μέσα στην απογοήτευση, την υποχώρηση, την ήττα. Οι ήρωες δεν ονειρεύονται, δεν νοσταλγούν τον έρωτα, αλλά απλώς επιβιώνουν χωρίς αυτόν. Αντιμετωπίζουν την ύπαρξη χωρίς συναισθηματικά στηρίγματα.

Συμπέρασμα
Παρά τις διαφορές τους, τα δύο έργα συνδέονται βαθιά στον τρόπο που προσεγγίζουν τον άνθρωπο μέσα στην Ιστορία και στο υπαρξιακό του βάθος. Η Σεμερτζίδου προσφέρει μια αφήγηση όπου η ελπίδα και η πνευματική λύτρωση είναι ακόμη πιθανές – έστω και μέσα από φαντάσματα. Ο Χατζής, αντίθετα, εκφράζει την απώλεια πίστης σε κάθε θεσμική ή μεταφυσική αξία. Ο ένας γράφει για την πιθανότητα δικαίωσης· ο άλλος για την ήρεμη αποδοχή της ήττας.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΄΄ΣΤΑΘΜΟΣ, Η ΕΛΠΙΔΑ΄΄