Η νουβέλα «Ερημία» της Ελένης Σεμερτζίδου είναι ένα
εσωτερικό ψυχολογικό αφήγημα, που εστιάζει στη μοναξιά, τη γυναικεία ταυτότητα,
την υπαρξιακή αγωνία και την αναζήτηση του νοήματος μέσα από τη σχέση με τη
φύση, την τέχνη και τη μνήμη.
Ακολουθεί μια αναλυτική παρουσίαση:
📖 Πλοκή και αφηγηματικό πλαίσιο
Η ηρωίδα Άρτεμις – συγγραφέας ή ποιήτρια – βιώνει την
απομόνωση σε μια παραθαλάσσια εξοχική κατοικία. Το όνομά της δεν είναι τυχαίο:
φέρει τη βαριά συμβολική της αρχαίας θεάς Άρτεμιδος, της παρθένας θεάς της
αγριότητας και της φύσης. Η Άρτεμις βρίσκεται σε εσωτερική κρίση, εγκλωβισμένη
μεταξύ παρελθόντος μεγαλείου και παρόντος κενού.
Καθώς η βροχή πέφτει στον "άναρχο" κήπο της
– έναν συμβολικό ενδιάμεσο χώρο μεταξύ πολιτισμού και φύσης – η ίδια βυθίζεται
σε μια πορεία αυτοανάλυσης, μέσα από μνήμες, ποιητικούς συνειρμούς και
υπαρξιακούς διαλόγους με τον εαυτό της.
✨ Θεματική
Ανάλυση
1. 🧠 Εσωτερικότητα
και μοναξιά
Το κείμενο δομείται ως ένας παρατεταμένος εσωτερικός
μονόλογος. Η Άρτεμις μονολογεί μπροστά στο παράθυρο, παρατηρώντας έναν
παραμελημένο κήπο που φτάνει μέχρι τη θάλασσα. Ο χώρος εξωτερικεύει την ψυχική
της κατάσταση: παραμέληση, φθορά, μοναξιά, προσμονή.
2. 🌊 Φύση ως
καθρέφτης της ψυχής
Ο κήπος, η βροχή, οι ακακίες, η θάλασσα λειτουργούν ως
ψυχικά τοπία. Η υγρασία, τα χόρτα, η "χαρακιά" που χωρίζει τη στεριά
από το νερό – όλα δηλώνουν το ρήγμα που βιώνει η ηρωίδα.
3. 🏛️ Αρχαιοελληνικά μοτίβα και η "Άρτεμις"
Η ηρωίδα φέρει το όνομα της θεάς και συνομιλεί μαζί
της μεταφορικά. Η αναφορά στον μύθο του Ακταίωνα (που κατασπαράχθηκε επειδή
είδε τη θεά γυμνή) λειτουργεί ως σχόλιο πάνω στη βία της απόρριψης, αλλά και
στην τιμωρία που επιφυλάσσει η κοινωνία ή ο ίδιος μας ο εαυτός όταν αρνείται τη
"γύμνωση" – συναισθηματική, σωματική, υπαρξιακή.
4. 🎭 Η Ποίηση ως
καταφύγιο και παγίδα
Η ηρωίδα φαίνεται να έχει αποσυρθεί στον κόσμο της
ποίησης. Η δημόσια απαγγελία της, τα χειροκροτήματα, η αναγνώριση είναι
ανάμνηση ενός "παλιού εαυτού", φωτεινού και επιτυχημένου, που έρχεται
σε αντίθεση με την τωρινή εσωστρέφεια και απομόνωση.
5. 👩❤️👩 Η "άγνωστη" γυναίκα – ένας άγγελος
Στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια μιας παρουσίασης,
εμφανίζεται μια μυστήρια γυναίκα – καλλιεργημένη, ευγενική, απόμακρη – που
ασκεί έντονη επιρροή στην Άρτεμιδα. Ο διάλογός τους για την Ποίηση υποδηλώνει
μια βαθύτερη επιθυμία για επικοινωνία, ίσως και έρωτα. Η γυναίκα αυτή φαίνεται
να ενσαρκώνει τη μορφή του "αγγέλου", μια μεταφορά για την ανάγκη της
ηρωίδας για σωτηρία ή υπέρβαση.
💬 Ύφος και γλώσσα
Η γραφή είναι λυρική, ποιητική, με βαθιά
συναισθηματική και συμβολική φόρτιση. Οι περιγραφές είναι πυκνές, γεμάτες
εσωτερική ένταση και εικονικότητα. Οι εικόνες της φύσης (βροχή, κήπος,
αμμουδιά, ουρανός) λειτουργούν ως επεκτάσεις του ψυχισμού της Άρτεμης.
🧩 Συμβολισμοί
|
Σύμβολο |
Ερμηνεία |
|
Άρτεμις |
Πνευματική
αγνότητα, σκληρότητα, απομόνωση |
|
Βροχή |
Κάθαρση ή
θλίψη, μνήμη |
|
Κήπος-Αμμουδιά |
Το παρελθόν
και το μέλλον, ο εσωτερικός και εξωτερικός κόσμος |
|
Η άγνωστη
γυναίκα |
Επιθυμία,
φαντασίωση, σωτηρία ή ανάμνηση |
|
Ποίηση |
Μέσο
έκφρασης, αλλά και φυγή από την πραγματικότητα |
🔚 Συμπεράσματα
Η «Ερημία» είναι ένα σύνθετο, υπαρξιακό έργο. Μέσα από
λυρικό στοχασμό, η Σεμερτζίδου καταγράφει τη μάχη μιας γυναίκας με τη φθορά,
την εσωτερική μοναξιά και την ανάγκη να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά της ως
γυναίκα, ποιήτρια και άνθρωπος.
Δεν είναι ένα έργο δράσης ή πλοκής, αλλά περισσότερο
μια λογοτεχνική καταβύθιση στον ψυχικό κόσμο μιας γυναίκας που βρίσκεται στο
μεταιχμιακό σημείο ανάμεσα στο παρελθόν και το ενδεχόμενο μέλλον.
Φεμινιστική Ανάλυση
Η Άρτεμις, ως σύγχρονη ηρωίδα, συνιστά μια πολύπλοκη
γυναικεία φιγούρα που έρχεται σε σύγκρουση με τις κοινωνικές, πολιτισμικές και
έμφυλες προσδοκίες:
1. Συμβολισμός του ονόματος «Άρτεμις»
Η Άρτεμις της Σεμερτζίδου δεν είναι απλώς μια γυναίκα
που φέρει το όνομα της θεάς – είναι μια μεταμοντέρνα μεταγραφή της. Η θεά της
αγνότητας, της παρθενίας και της ανεξαρτησίας αντιπαραβάλλεται με την ηρωίδα
που έχει δεχτεί την «κυριαρχία της Αφροδίτης», δηλαδή την υποταγή στο ερωτικό
πάθος και ίσως στη συναισθηματική εξάρτηση.
Η σύγκρουση ανάμεσα στην Άρτεμη (αυτονομία,
παρθενικότητα) και την Αφροδίτη (ερωτική επιθυμία, υποταγή) καταδεικνύει τη
διαχρονική πίεση που δέχεται η γυναίκα να επιλέξει ανάμεσα στην ελευθερία και
τον έρωτα – και συχνά να ενοχοποιηθεί για τη δεύτερη επιλογή.
2. Απόρριψη – Αυτοπροσδιορισμός – Δημόσια ταυτότητα
Η Άρτεμις παρουσιάζεται ως μια γυναίκα με δημόσια
παρουσία (ποιήτρια, διανοούμενη), αλλά ταυτόχρονα εσωτερικά ραγισμένη. Η σκηνή
με τη βιβλιοπαρουσίαση είναι διττή:
Από τη μία, είναι το σημείο της μέγιστης δημόσιας
αναγνώρισης.
Από την άλλη, διακόπτεται από την παρουσία μιας άλλης
γυναίκας, πιο αυθεντικής, που φέρει την αμφισβήτηση και τον καθρέφτη της δικής
της εσωτερικής ανασφάλειας.
Η φεμινιστική θεωρία θα τόνιζε τη σημασία αυτής της
σχέσης ανάμεσα σε δύο γυναίκες: η μία «επιτελεί» τον ρόλο της επιτυχημένης,
κοινωνικά αποδεκτής καλλιτέχνιδας· η άλλη «εκτοπίζει» τη σιγουριά της και
γίνεται εν δυνάμει αντικείμενο πόθου, ή προβολής, ή φθόνου. Σ’ αυτό το δίπολο
κρύβονται στερεότυπα που έχουν επιβληθεί στις γυναίκες για το πώς πρέπει να
λειτουργούν μεταξύ τους: ανταγωνιστικά, υπαινικτικά, υπόγεια.
3. Γυναικεία επιθυμία και ταμπού
Η υπόγεια ερωτική ένταση μεταξύ της Άρτεμης και της
«άγνωστης» γυναίκας μπορεί να διαβαστεί ως σχόλιο για την καταπίεση της
γυναικείας επιθυμίας. Το υπονοούμενο λεσβιακό βλέμμα (η λεπτομερής παρατήρηση,
η έλξη για τη φυσική ομορφιά και τη διαφορετικότητα της άλλης) λειτουργεί ως
έκφραση μιας βαθύτερης αναζήτησης εσωτερικής πληρότητας.
🧠 Ψυχαναλυτική
Ανάλυση
Η ψυχαναλυτική προσέγγιση επικεντρώνεται στη σύγκρουση
ανάμεσα στο Υπερεγώ (κοινωνικές νόρμες, απωθήσεις) και το Εκείνο (επιθυμία,
πάθος):
1. Τοπίο ως ψυχικό σύμπτωμα
Ο «χορταριασμένος» κήπος, η «χαρακιά» ανάμεσα σε
στεριά και θάλασσα, η ανελέητη βροχή – όλα συνθέτουν ένα ψυχικό τοπίο. Η φύση
εξωτερικεύει την εσωτερική της ρωγμή. Ο απωθημένος πόθος επιστρέφει μέσω των
φυσικών στοιχείων, που λειτουργούν ως «μηχανισμοί ανάκλησης».
Το σώμα της Άρτεμις, εξίσου παραδομένο στη βροχή και
στα δάκρυα, συμβολοποιεί τη συγχώνευση του σωματικού με το ψυχικό τραύμα.
2. Το «άγριο παιδί» και το διχασμένο εγώ
Η Άρτεμις αναφέρεται στον εαυτό της ως «άγριο παιδί»,
όρος που στην ψυχανάλυση παραπέμπει στον διχασμό μεταξύ του αυθεντικού,
ενστικτώδους εαυτού και της κοινωνικά επιβεβλημένης ταυτότητας. Το παιδί αυτό
είναι έξυπνο, αλλά εγκλωβισμένο – συναισθηματικά και διανοητικά. Ο εσωτερικός
διχασμός διαφαίνεται στην αγωνία της ηρωίδας να ισορροπήσει ανάμεσα στην
προσωπική της φωνή και στις προσδοκίες των άλλων (κοινό, οικογένεια, μύθος).
3. Η άγνωστη ως «καθρέφτης»
Η «άγνωστη γυναίκα» δεν είναι απαραίτητα πραγματική·
θα μπορούσε να είναι μια προβολή του Άλλου Εαυτού της Άρτεμης – εκείνου που δεν
συμβιβάστηκε, που διατήρησε την ευθύτητα και την αλήθεια. Είναι το
Αντικείμενο-Α της λακανικής θεωρίας: το στοιχείο που λείπει και ταυτόχρονα
ελκύει.
Η Άρτεμις αναζητά στην άλλη γυναίκα τη χαμένη
αυθεντικότητα – την αλήθεια που καταπίεσε μέσα από τη «δημόσια» ταυτότητα της
ποιήτριας.
🧩 Συνοψίζοντας
Η Ερημία λειτουργεί πολυεπίπεδα:
Θεωρία Βασική
ανάγνωση
Φεμινιστική Σύγκρουση
φύλου – ρόλων – επιθυμίας. Ηρωίδα σε διαπραγμάτευση με την ταυτότητά της ως
γυναίκα και δημιουργός.
Ψυχαναλυτική Διχασμός
μεταξύ ασυνείδητου και συνειδητού. Επαναφορά του απωθημένου. Επιθυμία για ένωση
και κάθαρση.
Ακολουθεί συγκριτική παρουσίαση της «Ερημίας»
σε σχέση με άλλα σημαντικά έργα της Ελένης Σεμερτζίδου όπως το «Το
φάντασμα του πέτρινου φάρου», το «Πογκρόμ»
και τον «Ροδόσταυρο».
📚
Συνοπτική εργογραφία της Σεμερτζίδου
Η Ελένη Σεμερτζίδου
είναι δραστήρια στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, με μυθιστορήματα, ποιητικές
συλλογές και θεατρικά. Ανάμεσα στα έργα της ξεχωρίζουν:
·
Το πρώτο χάραμα
(2008)
·
Το φάντασμα του
πέτρινου φάρου (2010)
·
Πογκρόμ (2007)
·
Ο Ροδόσταυρος
(2010)
Εφημερίδα Μακεδονία+11Bookpoint+11Έργα Ελένης
Σεμερτζίδου+11Έργα Ελένης Σεμερτζίδου+3Έργα Ελένης
Σεμερτζίδου+3Goodreads+3
🧭
Σύγκριση Θεματολογίας & Τόπου
Ερημία
·
Εσωτερικό, ψυχολογικό αφήγημα.
·
Τόπος: εξοχική κατοικία,
παραθαλάσσιος κήπος.
·
Θέματα: μοναξιά, δημιουργική κριση,
μνήμη, φύση ως ψυχικό τοπίο.
Το
φάντασμα του πέτρινου φάρου
·
Σύντομο κείμενο, μεταφυσικό, γοτθικό
ύφος.
·
Τόπος: εγκαταλελειμμένος φάρος,
νησί, απομόνωση.
·
Θεματολογία: εσωτερική αναμέτρηση με
παρελθόν, ψυχικό φάντασμα, μυστήριο Έργα Ελένης ΣεμερτζίδουΈργα Ελένης Σεμερτζίδου.
Πογκρόμ
·
Αυτοέκδοση, μικρή φόρμα (περ. 88
σελίδες).
·
Θέμα: πιθανή πολιτική ή κοινωνική
ένταση (λόγος τίτλου), λιγότερο γνωστή πλοκή Z-Library+1.
Ο
Ροδόσταυρος
·
Μυθολογία και μεταφορά (Νάρκισσος
και λίμνη).
·
Θέμα: αναζήτηση της ομορφιάς, ψυχική
και καλλιτεχνική ανακάλυψη Goodreads.
🔍
Ανάλυση Εννοιών και Μοτίβων
Φύση
– Μνήμη – Μύθος
·
Ερημία: Ο κήπος και η
θάλασσα ως ψυχικά τοπία, μεταφορές της εσωτερικής κατάστασης.
·
Φάντασμα…: Ο φάρος και το
στοιχειωμένο παρελθόν ως ενθύμηση/μπάλσαμο.
·
Ροδόσταυρος: Μύθος της
Νάρκισσου ως καθρέφτισμα εσωτερικής αναζήτησης.
Εσωστρέφεια
& Μόνωση
·
Και
στα δύο: Ερημία
και Φάντασμα…
το στοιχείο της απομόνωσης και του εσωτερικού μονολόγου κυριαρχεί.
·
Στο
Πογκρόμ
πιθανότερη κοινωνική σύγκρουση, όχι συναισθηματική μοναξιά (λιγότερο αναλυμένα
στοιχεία).
Γυναικεία
ταυτότητα & επιθυμία
·
Ερημία: η
Άρτεμις-ποιήτρια βιώνει σύγκρουση μεταξύ δημιουργικότητας, ελευθερίας και
ερωτικής εξάρτησης.
·
Φάντασμα…: η εμπειρία της
απώλειας και της μνήμης σε γυναικεία ψυχή.
·
Ροδόσταυρος: ο μύθος του
Νάρκισσου περιγράφει ανεπιτυχή εσωτερική αναζήτηση ερωτικής – καλλιτεχνικής
ταυτότητας.
🖋️
Στυλιστικές & Φοροτεχνικές Ομοιότητες
·
Λυρικός, πυκνός
λόγος:
κοινό στυλ και στα τρία έργα με υψηλό συμβολισμό και ποιητική διάσταση.
·
Σύγχρονο,
ατμοσφαιρικό ύφος με έντονη αίσθηση τόπου και χρονικής στιγμής.
·
Αυτοέκδοση /
ψηφιακή κυκλοφορία σε Πογκρόμ, Φάντασμα…,
Ερημία,
δείχνοντας την τάση της δημιουργού για ελεύθερη διακίνηση θεμάτων υψηλής
ψυχικής φόρτισης.
🧩
Συνοπτικός Πίνακας Σύγκρισης
|
Έργο |
Μορφή |
Χώρος |
Κεντρικά θέματα |
|
Ερημία |
Νουβέλα |
Κήπος,
εξοχική κατοικία, θάλασσα |
Μοναξιά,
ταυτότητα, μύθος της Άρτεμης |
|
Φάντασμα του φάρου |
Μικρό
διήγημα |
Φάρος,
νησί, απομόνωση |
Μνήμη,
απώλεια, ψυχικό "φαντάσμα" |
|
Πογκρόμ |
Μυθιστόρημα |
–
(πιθανό κοινωνικό πλαίσιο) |
Σύγκρουση,
πολιτική ή κοινωνική ένταση |
|
Ο Ροδόσταυρος |
Διήγημα |
Μυθικός/συμβολικός
χώρος |
Εσωτερική
αναζήτηση, ομορφιά, μύθος |
🔚
Συμπέρασμα
·
Η
Ερημία
του Σεμερτζίδου αντλεί την πιο έντονα προσωπική, ψυχολογική και γυναικεία φωνή
από όλα τα έργα της.
·
Το
Φάντασμα
του πέτρινου φάρου μοιράζεται τον τόπο της μνήμης και της
εγκατάλειψης, αλλά με μικρότερη έκταση.
·
Ο
Ροδόσταυρος
και το Πογκρόμ
προσθέτουν μυθολογικά ή κοινωνικά σκηνικά, αλλά και πάλι διαπνέονται από τη
λυρική οπτική της συγγραφέως.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου