Αναλυτική παρουσίαση του ψηφιακού μυθιστορήματος «Και να που το δικαίωμα στο όνειρο τελειώνει» της Ελένης Σεμερτζίδου

 

📘 1. Γενικά Στοιχεία & Συγγραφέας

Το έργο είναι ένα ψηφιακό μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε στις αρχές Ιανουαρίου 2024, μέσω της συγγραφέως σε ηλεκτρονική πλατφόρμα Αρθρογραφία.
Η Ελένη Σεμερτζίδου είναι διδάκτωρ λογοτεχνίας (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), από Θεσσαλονίκη, με εκτενή δράση στη συγγραφή, μετάφραση και αρθρογραφία Αρθρογραφία.

---

🧠 2. Θεματικά Ρεύματα & Πυρήνας

🕊 Δί‐Αρση: Όνειρο & Δικαίωμα

Ο τίτλος υποδηλώνει μια αντιφατική συνθήκη: αν και το «όνειρο» μοιάζει αυτονόητο δικαίωμα, εδώ επισείεται η απώλεια ή η άρνησή του. Πιθανότατα, μιλάμε για σύγκρουση ανάμεσα στον εσωτερικό πόθο – την ελπίδα – και έναν εξωτερικό κόσμο που την καταργεί ή τη συντρίβει.

⚖️ Δικαιοσύνη, Άρση & Ελευθερία

Το "δικαίωμα" σηματοδοτεί την καταπίεση ή τον περιορισμό. Το έργο πιθανόν διερευνά:

• πώς η κοινωνία ή οι θεσμοί στερούν την ελπίδα ή τη δυνατότητα έκφρασης.
• την ψυχολογική ή πολιτική καταπίεση που εντείνει αυτήν την απώλεια.

🎭 Εσωτερική Σύγκρουση & Ψυχογραφία

Αν η συγγραφέας ακολουθεί τα μοτίβα των προηγούμενων έργων της, το μυθιστόρημα θα εστιάζει στην ψυχολογία του ατόμου όταν το όνειρο ακυρώνεται, είτε λόγω εσωτερικής κρίσης είτε λόγω κοινωνικής αλλοτρίωσης.

---

✍️ 3. Υφολογικά & Δομικά Χαρακτηριστικά

Παρόμοια με προηγούμενα έργα της (ποίηση, διήγημα), η γραφή είναι εσωτερικού μονολόγου, λυρική και συμβολική. Χρήση μεταφορών, έντονης ατμόσφαιρας και εκτεταμένης συναισθηματικής φόρτισης αναμένεται, βάσει άλλων κειμένων της Ελένης Σεμερτζίδου.

Το έργο κυκλοφόρησε ψηφιακά, πιθανόν ως σύντομο μυθιστόρημα ή ολοκληρωμένη ενότητα (μέτρια έκταση, 50‑100 σελίδες). Δεν εντοπίστηκαν επανεκδόσεις σε έντυπη μορφή.

---

🔍 4. Πιθανή Ανάλυση & Θεματική Εμβάθυνση

Θεματική	Περιγραφή
Απώλεια ονείρου	Το εσωτερικό όραμα που στερείται πραγμάτωσης, με συναισθηματική εσωτερίκευση.
Συγκρουσιακός χώρος	Εσωτερικός ή εξωτερικός – κοινωνικές νόρμες, προκαταλήψεις, οικονομικοί περιορισμοί.
Ψυχολογικός δρόμος	Η μεταμόρφωση του αφηγητή όταν αφαιρείται το όνειρο – παραίτηση ή ρήξη.
Επαναστατικότητα ή παραίτηση	Το δικαίωμα μπορεί να αξιώθηκε ξανά ή να αποδοκιμάστηκε.
Μεταφορικό φόντο	Το όνειρο λειτουργεί και ως συμβολική αναφορά στην ελευθερία, δημιουργικότητα, ατομικότητα.

 

Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι ένα πολύ δυνατό σημείο του μυθιστορήματος, ΄΄Και να που το δικαίωμα στο όνειρο τελειώνει΄΄ της Ελένης Σεμερτζίδου και αποπνέει έντονη συναισθηματική και λογοτεχνική πυκνότητα. Ακολουθεί αναλυτική ερμηνεία:

‘’Βρέθηκαν σε μια πολύ μεγάλη αίθουσα, στο στυλ τραπεζαρίας οικοτροφείου. Ο δεσμοφύλακας έδειξε στην Βεατρίκη, με τον δείκτη του χεριού του, την πλάτη ενός άντρα, που τα μακριά μαλλιά του έφταναν σχεδόν μέχρι τους ώμους του.. – «Αυτός είναι» είπε και την κοίταξε έντονα στα μάτια Η Βεατρίκη αισθάνθηκε τα πόδια της να τρέμουν και το στομάχι της να έχει γίνει κυριολεκτικά ένας κόμπος. Στάθηκε, για λίγα λεπτά, αμήχανη. Αμφιταλαντευόμενη ανάμεσα στο να προχωρήσει ή να κάνει στροφή και να φύγει. Κάτι, όμως, στο βλέμμα αυτού του δεσμοφύλακα, που δεν είχε καθόλου τραχιά όψη, αλλά μάλλον την παρατηρούσε με κατανόηση και ανοχή, την παρότρυνε να προχωρήσει.. Φτάνοντας ακριβώς πίσω από την πλάτη του Αυγουστίνου, η ζεστή ανάσα της τον τύλιξε από χίλιες μεριές. Εκείνος γύρισε το κεφάλι του, και τότε, στα ψυχρά γαλανά μάτια του, που τα έκρυβαν δύο ολοστρόγγυλοι φακοί, η Βεατρίκη είδε το μικρό εκείνο αγόρι να σφίγγει μέσα στη χούφτα του τους λιγοστούς χουρμάδες, που τους κρατούσε για να τους προσφέρει, με αγάπη και συστολή, στο κορίτσι που είχε μπει, τόσο απρόσμενα, μεσ’ την καρδιά του.. – «Αυτοί είναι για σένα» άκουσε την γλυκιά αγορίστικη φωνή να της λέει ψιθυριστά Άπλωσε τα χέρια της, για να τους πάρει.. Το άρωμα και η ευωδιά τους, έκανε τα μάτια της, αμέσως, να βουρκώσουν από ευτυχία.. Αυτό ήταν το πιο όμορφο δώρο που θα μπορούσε κανείς να της κάνει.. Ένα δώρο που μένει σαν ανάμνηση και δεν χάνεται ποτέ.. Προχώρησε προς την έξοδο της τραπεζαρίας, με τα δάκρυα να κυλούν απ’ τα μάγουλά της. Ο δεσμοφύλακας την περίμενε, όρθιος σε μια γωνιά. Δεν την ρώτησε τίποτα. Άνοιξε ξανά την πόρτα, και μαζί, οι δυο τους, βγήκαν πάλι στον μακρύ διάδρομο της φυλακής…’’

 

🔍 1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΙΚΟΥ

 

Η σκηνή διαδραματίζεται σε μια μεγάλη τραπεζαρία, που θυμίζει οικοτροφείο – δηλαδή έναν χώρο ψυχρό, απρόσωπο, μαζικό, με έντονη θεσμικότητα. Η συνθήκη είναι αυτή της φυλακής, αλλά η επιλογή μιας τραπεζαρίας ως τόπος συνάντησης φορτίζει τη σκηνή με ιδιαίτερο βάρος: εκεί όπου οι άνθρωποι μοιράζονται τροφή, μνήμη και ίσως "παρηγοριά", εδώ πραγματοποιείται μια συγκλονιστική ψυχική επαφή.

 

Η σιωπηλή παρουσία του δεσμοφύλακα – που δεν έχει τραχιά όψη, αλλά κατανόηση – λειτουργεί υπογείως ως καταλύτης: εκπροσωπεί την εξουσία που, όμως, δεν ασκεί βία· αντίθετα, υποβοηθά την προσωπική συνάντηση.

 

🧠 2. ΘΕΜΑΤΙΚΗ & ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

 

Α) Η συνάντηση με τον Αυγουστίνο:

Η Βεατρίκη βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρόσωπο του παρελθόντος, ίσως με μια "εκκρεμότητα", μια ανάμνηση ή ένα συναίσθημα που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ο Αυγουστίνος, με την πλάτη γυρισμένη και τα μακριά μαλλιά, δεν αναγνωρίζεται αμέσως· γίνεται σύμβολο του χρόνου, της μεταμόρφωσης.

 

Β) Η εικόνα με τους χουρμάδες:

Ίσως το πιο δυνατό σημείο του αποσπάσματος. Η ανάμνηση – ή το όραμα – του μικρού αγοριού που προσφέρει χουρμάδες εμπεριέχει βαθύ συμβολισμό.

 

Οι χουρμάδες:

 

Είναι καρπός γλυκός, συμβολικός της Ανατολής και της φιλοξενίας.

 

Αντιπροσωπεύουν τη γενναιοδωρία, την αγνότητα του παιδικού αισθήματος, την ανεπιτήδευτη προσφορά.

 

Είναι “λίγοι”, αλλά ακριβοί: συμβολίζουν τη συγκίνηση που δεν έχει υλική δύναμη, αλλά ηθική και συναισθηματική αξία.

 

Γ) Ο χρόνος που ενώνεται:

Η Βεατρίκη βλέπει στα μάτια του Αυγουστίνου το "αγόρι" που κάποτε της έδωσε κάτι με συστολή. Εδώ συγχωνεύονται παρελθόν και παρόν. Ο άντρας-κρατούμενος γίνεται φορέας ενός ανεκπλήρωτου ή λανθάνοντος συναισθήματος. Η γλυκιά αγορίστικη φωνή δεν ανήκει πια στον παρόντα χρόνο, αλλά ακούγεται μες στη μνήμη.

 

🪞 3. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

 

Η Βεατρίκη αισθάνεται "κόμπο στο στομάχι" – ο οργανισμός της αντιδρά σαν να είναι μπροστά σε μια κρίση ψυχής.

 

Η αμφιταλάντευσή της είναι ουσιαστική: αν θα προχωρήσει προς την επώδυνη (αλλά αληθινή) επαφή ή θα υποχωρήσει στην ασφάλεια της φυγής.

 

Τα δάκρυα στο τέλος είναι κάθαρση – όχι απλή συγκίνηση, αλλά ανακούφιση από κάτι που ίσως καταπιεζόταν για χρόνια.

 

🎭 4. ΥΦΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

 

Λυρικό ύφος: με απαλές εικόνες ("η ανάσα της τον τύλιξε από χίλιες μεριές"), η συγγραφέας ντύνει τη σκηνή με συναισθηματική μαγεία.

 

Εσωτερική ένταση: το απόσπασμα δεν έχει φωνές, δράμα εξωτερικό· όλη η αγωνία είναι εσωτερική, ανάμεσα στο βλέμμα, την ανάμνηση και τη σιωπή.

 

Αναδρομική λειτουργία: η σκηνή με τους χουρμάδες είναι ένα “παρεμβαλλόμενο όραμα”, που διακόπτει τη ροή της αφήγησης και γεμίζει το παρόν με βαθιά μνήμη.

 

🔚 5. ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

 

Αυτό το απόσπασμα είναι μια μικρή τελετουργία συμφιλίωσης με το παρελθόν. Δεν έχουμε λόγια συγχώρεσης ή εξηγήσεις· έχουμε εικόνες, βλέμματα, αφή, και μια προσφορά-μνήμη που γεννά δάκρυα και αποδέσμευση.

Η έξοδος της Βεατρίκης από την αίθουσα – χωρίς ερωτήσεις – είναι μια ήσυχη νίκη: όχι θρίαμβος, αλλά ολοκλήρωση. Η ζωή συνεχίζεται, αλλά ένα τραύμα ή ένας κόμπος φαίνεται να λύθηκε. Αυτό ίσως είναι και το πιο σημαντικό: ότι το δικαίωμα στο όνειρο δεν τελειώνει πλήρως – απλώς μεταμορφώνεται σε κάτι ώριμο, συνειδητό.

 

🔹 1. Ανάλυση χαρακτήρων

1.1 Βεατρίκη

Η Βεατρίκη, όπως παρουσιάζεται στο απόσπασμα, είναι ένα πρόσωπο που:

·         κουβαλά παρελθόν (συναισθηματικό και ίσως ηθικό),

·         έχει εσωτερική ευθραυστότητα,

·         αλλά επιλέγει να σταθεί απέναντι σε αυτό το παρελθόν.

Χαρακτηριστικά της:
- Ψυχική ευαισθησία: Η συγκίνησή της είναι τόσο έντονη, ώστε σωματοποιείται (τρέμουν τα πόδια, στομάχι κόμπος).
- Αμφιταλάντευση/Αναμέτρηση: Στέκεται διστακτικά – δεν είναι σίγουρη αν θέλει να προχωρήσει ή να φύγει. Αυτή η επιλογή (να μείνει) είναι πράξη θάρρους και προσωπικής υπέρβασης.
- Διατήρηση της μνήμης: Βλέπει πίσω από τον άνδρα το αγόρι του παρελθόντος. Αυτή η ικανότητα να βλέπει την ψυχή του ανθρώπου και όχι μόνο την εξωτερική του μορφή δείχνει βάθος συναισθήματος και πίστη στη δύναμη της ανάμνησης.

1.2 Αυγουστίνος

Ο Αυγουστίνος είναι διπλή μορφή:

·         Παρόν: ένας φυλακισμένος, αινιγματικός, με «ψυχρά γαλανά μάτια».

·         Παρελθόν: ένα αγόρι που πρόσφερε χουρμάδες με συστολή και τρυφερότητα.

Δεν μιλά· το κέντρο του είναι το βλέμμα. Η μεταμόρφωσή του από το αγόρι που αγαπούσε αθώα σε ενήλικα που βρέθηκε φυλακισμένος γεννά απορία και πόνο.

Η σύγκριση με το παρελθόν δεν γίνεται για να τον καταδικάσει, αλλά για να τον δει ως ολόκληρο άνθρωπο. Δεν έχει φωνή στο παρόν – γιατί ίσως πια, ό,τι είχε να δώσει, το έδωσε τότε. Η ανάμνηση του παιδικού του εαυτού είναι πιο δυνατή από την τωρινή του εικόνα.

━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

🔹 2. Το σύμβολο των χουρμάδων

Οι χουρμάδες είναι ένα εξαιρετικά πλούσιο σύμβολο στο απόσπασμα. Φέρουν τα εξής επίπεδα νοήματος:

- Φιλία / Αγνότητα: Ο χουρμάς είναι φρούτο που προσφέρεται∙ όχι ως πολυτέλεια, αλλά ως κίνηση καρδιάς. Η πράξη της προσφοράς – έστω λίγων – χουρμάδων γίνεται πράξη αγάπης.
- Παιδικότητα / Νοσταλγία: Η προσφορά των χουρμάδων από το αγόρι επανασυνδέει τη Βεατρίκη με την εποχή της αθωότητας, πριν τον πόνο, πριν τη φυλακή.
- Μνήμη / Ανθεκτικότητα: Όπως λέει η Βεατρίκη, αυτό είναι «το πιο όμορφο δώρο που μπορεί να της κάνει κανείς» – γιατί είναι κάτι που «μένει σαν ανάμνηση και δεν χάνεται ποτέ». Έτσι, οι χουρμάδες είναι και το σύμβολο αυτού που επιβιώνει από το χρόνο και την καταστροφή: η τρυφερή χειρονομία.

Σε ευρύτερο πολιτισμικό επίπεδο, ο χουρμάς συνδέεται με:

·         επιβίωση σε συνθήκες ερήμου ή δυσκολίας (ίσως παραλληλισμός με το συναισθηματικό τοπίο της Βεατρίκης),

·         τροφή των νομάδων, δηλαδή των ανθρώπων που διαρκώς μετακινούνται – όπως η Βεατρίκη μετακινείται συναισθηματικά ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν.

━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

🔹 3. Ρόλος του δεσμοφύλακα

Ο δεσμοφύλακας, συνήθως στη λογοτεχνία, συμβολίζει τον μηχανισμό καταστολής. Εδώ, όμως, ανατρέπεται ο ρόλος του:

- Δεν έχει τραχιά όψη – παρατηρεί με κατανόηση και ανοχή.
- Δεν απαιτεί εξηγήσεις – ανοίγει την πόρτα και τη σιωπά.

Η στάση του μοιάζει να λέει: "Αυτός είναι. Εσύ πρέπει να διαλέξεις."

Έτσι, γίνεται:

·         Μεταβατική φιγούρα – οδηγεί τη Βεατρίκη στον τόπο της συναισθηματικής αποκάλυψης.

·         Φύλακας των ορίων – όχι όμως με απαγόρευση, αλλά με διακριτικότητα.

·         Συνοδός της κάθαρσης – στο τέλος τη συνοδεύει έξω, χωρίς ερωτήσεις. Η αποδοχή της σιωπής του σημαίνει σεβασμό για την εσωτερική της εμπειρία.

Μπορούμε να τον διαβάσουμε και ως αλληγορικό πρόσωπο:

·         Είναι αυτός που κρατά τα “κλειδιά” του περάσματος στον χώρο της μνήμης και του πόνου.

·         Ίσως εκπροσωπεί την “αυστηρότητα” της ζωής, που όμως, τελικά, δίνει πρόσβαση στο λυτρωτικό βίωμα.

Η Ελένη Σεμερτζίδου έχει ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος που διαπερνά το σύνολο του έργου της. Παρακάτω παρουσιάζεται μια συγκριτική ανάλυση ανάμεσα στο μυθιστόρημα Και να που το δικαίωμα στο όνειρο τελειώνει και άλλα έργα της, όπως:

• Το φάντασμα του πέτρινου φάρου (διήγημα)
• Το Πρώτο Χάραμα (λογοτεχνικό αφήγημα)
• Εκείνη η μέρα του Αυγούστου (ποιητικό αφήγημα)

━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

🔹 1. Θέμα & Υπαρξιακή Διάσταση

Έργο	Βασικό Θέμα	Υπαρξιακό Ερώτημα
Και να που το δικαίωμα στο όνειρο τελειώνει	Η απώλεια της ελπίδας και η συμφιλίωση με το παρελθόν	Μπορεί να επιβιώσει η ευαισθησία όταν συντρίβεται το όνειρο;
Το φάντασμα του πέτρινου φάρου	Η μνήμη ως φάντασμα που στοιχειώνει	Μπορούμε να λυτρωθούμε από ό,τι αγαπήσαμε;
Το Πρώτο Χάραμα	Η ανάδυση της επιθυμίας μέσα από την απώλεια	Πώς μετατρέπεται ο πόνος σε δημιουργία;
Εκείνη η μέρα του Αυγούστου	Η θύμηση ενός γεγονότος που μεταμορφώνει	Τι αφήνει πίσω της η σιωπή του καλοκαιριού;

📌 Συμπέρασμα: Η Σεμερτζίδου αναπτύσσει σταθερά υπαρξιακά ερωτήματα γύρω από το παρελθόν, την απώλεια και την ευαισθησία του ατόμου. Στο Και να που το δικαίωμα…, το όνειρο που “τελειώνει” φέρει τραγικό βάρος, ενώ στο Πέτρινο Φάρο η μνήμη μετατρέπεται σε λυτρωτικό όραμα.

━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

🔹 2. Μνήμη & Παιδική Ηλικία

Όλα τα έργα της εμπλέκουν οργανικά το παρελθόν ως ενεργό μέρος της πλοκής:

• Στο Και να που το δικαίωμα… η ανάμνηση του μικρού Αυγουστίνου είναι η «εικόνα-κλειδί» που οδηγεί στη συγκίνηση και τη λύτρωση.
• Στο Φάντασμα του πέτρινου φάρου, η μνήμη υλοποιείται ως φάντασμα — μια μεταφορική φιγούρα που περιφέρεται και φέρει συναισθηματική πυκνότητα.
• Στο Πρώτο Χάραμα, η μνήμη λειτουργεί σαν φως που ξεπροβάλλει αργά αλλά σταθερά από το σκοτάδι.

📌 Συμπέρασμα: Η παιδική ηλικία και η αναβίωση συναισθημάτων από εκείνη την περίοδο λειτουργούν σταθερά ως πηγή ανατροφοδότησης της ταυτότητας των ηρώων. Η Σεμερτζίδου χρησιμοποιεί το παρελθόν όχι ως απλή νοσταλγία, αλλά ως μοχλό συναισθηματικής και υπαρξιακής ανάτασης.

━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

🔹 3. Ύφος και Λογοτεχνικές Τεχνικές

Στοιχείο	Και να που το δικαίωμα...	Φάντασμα του Πέτρινου Φάρου	Πρώτο Χάραμα
Αφήγηση	Τρίτο πρόσωπο με εσωτερικό μονολόγο	Πρώτο πρόσωπο με στοχαστικό τόνο	Λυρική αφήγηση με ποιητικές εικόνες
Συμβολισμός	Χουρμάδες = ανάμνηση, δώρο, αγάπη	Φάρος = σταθερότητα, μνήμη	Χάραμα = ελπίδα, επανεκκίνηση
Τόπος	Φυλακή (κλειστός χώρος-καθαρτήριο)	Απομονωμένος φάρος (σύνορο μεταξύ κόσμων)	Φύση-τοπίο (μεταβατικός χώρος)

📌 Συμπέρασμα: Η Σεμερτζίδου γράφει με συνέπεια λυρικό, εσωτερικό λόγο. Κάθε έργο έχει ισχυρό συμβολισμό (φως, θάλασσα, παιδική εικόνα) που αποκτά υπαρξιακή σημασία. Η διαφορά είναι στην τοποθέτηση: από το σκοτεινό εσωτερικό της φυλακής (Και να που...) έως το ανοιχτό τοπίο του φάρου (Φάντασμα...).

━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

🔹 4. Τοπολογία και Μεταβατικοί Χώροι

Η Σεμερτζίδου χρησιμοποιεί συχνά χώρους ως ψυχικούς καθρέφτες:

• Φυλακή → εγκλεισμός, αλλά και πιθανή κάθαρση
• Φάρος → σύνορο φωτός και σκότους, μοναχική πύλη ανάμνησης
• Αυγουστιάτικη μέρα → αναστοχασμός σε φόντο σιωπής και φθοράς

📌 Συμπέρασμα: Στα έργα της, ο χώρος δεν είναι ουδέτερος. Έχει πάντα ψυχολογική και αλληγορική βαρύτητα. Η τοπολογία των συναισθημάτων αναπαρίσταται μέσα από τοπία και εσωτερικούς χώρους.

━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

🔚 Τελικό Συμπέρασμα

Η Ελένη Σεμερτζίδου οικοδομεί ένα σταθερό, στοχαστικό λογοτεχνικό σύμπαν όπου:

• το παρελθόν δεν είναι απλώς ανάμνηση, αλλά ζωντανή συνθήκη που καθορίζει το παρόν,
• η εσωτερικότητα των χαρακτήρων εκφράζεται με λεπτές χειρονομίες και ποιητικές εικόνες,
• ο χώρος και το αντικείμενο (χουρμάδες, φάρος, φως) αποκτούν συμβολική και συναισθηματική διάσταση.

Το Και να που το δικαίωμα στο όνειρο τελειώνει είναι ίσως από τα πιο ώριμα έργα της, με καθαρτική δύναμη και στοχασμό πάνω στην απώλεια και τη λύτρωση.

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΄΄ΚΑΙ ΝΑ ΠΟΥ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ΄΄