Ανάλυση του θεατρικού έργου της Ελένης Σεμερτζίδου, με τον τίτλο: ΄΄ΕΝΑΣ ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ΄΄

 Ακολουθεί μια ολοκληρωμένη και συστηματική ανάλυση του θεατρικού έργου:

«Ένας θαυμαστός, καινούριος κόσμος» της Ελένης Σεμερτζίδου

Γενικά στοιχεία

Το θεατρικό έργο «Ένας θαυμαστός, καινούριος κόσμος» της Ελένης Σεμερτζίδου αποτελεί ένα σύγχρονο, αλληγορικό δράμα με έντονες θρησκευτικές και κοινωνικές αποχρώσεις. Ο τίτλος παραπέμπει ειρωνικά σε μια προσδοκία ανανέωσης και σωτηρίας, η οποία διαψεύδεται, φωτίζοντας τις ανθρώπινες αδυναμίες, τις κρυμμένες φιλοδοξίες και τη ματαιότητα της εξιδανίκευσης.

Υπόθεση

Το έργο εκτυλίσσεται σε ένα απομονωμένο αγγλικό χωριό, όπου οι κάτοικοι – με επικεφαλής τον ιερέα Αββά Σαρμπέλ – προετοιμάζονται για την άφιξη του πασίγνωστου πρώην μοναχού Φραγκίσκου, ο οποίος αναμένεται να «εγκαινιάσει» τον νέο πολιτιστικό χώρο. Η άφιξή του θεωρείται γεγονός μεγάλης πνευματικής σημασίας και ενώνει για λίγο την κοινότητα. Ωστόσο, όταν ανακοινώνεται ότι ο Φραγκίσκος δεν θα έρθει λόγω ασθένειας, οι κάτοικοι καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τον σκοπό της προσμονής τους, την πίστη τους και τον ίδιο τον εαυτό τους.

Κύρια θέματα και ιδέες

1. Η ματαιότητα της προσμονής

– Το έργο οικοδομείται πάνω στη θεματική της αναμονής – ενός σωτήρα, ενός θαυματουργού γεγονότος, μιας αλλαγής που δεν έρχεται.

– Θυμίζει το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ: η απουσία του «μεσσία» αποδομεί τις βεβαιότητες της κοινότητας.

2. Πίστη και πνευματική αυταπάτη

– Ο Αββάς Σαρμπέλ εκπροσωπεί τον υπερβολικό θρησκευτικό ζήλο και την ανάγκη για ορατά σημάδια πίστης.

– Ο Φραγκίσκος (που δεν εμφανίζεται ποτέ στη σκηνή) λειτουργεί ως απόν αλλά καταλυτικός «χαρακτήρας»: συμβολίζει την ψευδαίσθηση σωτηρίας μέσω τρίτων.

3. Κριτική στη θεσμική θρησκεία

– Ο καθωσπρεπισμός και η τυπολατρία των κατοίκων αντανακλούν μια πίστη που έχει χάσει την ουσία της.

– Η υποδοχή γίνεται «σόου» παρά πνευματική πράξη.

4. Ο «καινούριος κόσμος» ως ουτοπία

– Ο τίτλος ειρωνεύεται την ψευδαίσθηση προόδου και μεταμόρφωσης, υπαινισσόμενος ότι τίποτα ουσιαστικό δεν αλλάζει όταν η κοινωνία δεν θέλει να κοιτάξει τον εαυτό της κριτικά.

Χαρακτήρες

• Αββάς Σαρμπέλ: Κεντρική μορφή του έργου, ηγετικός, εμμονικός, παραδομένος στην ιδέα της τελετουργίας. Αντιπροσωπεύει την επιφανειακή πίστη και την ανάγκη για εξουσία.

• Οι κάτοικοι: Αντιπροσωπευτικοί τύποι – αφελείς, συμβιβασμένοι, κάποτε κυνικοί. Σχηματίζουν ένα μικροκοινωνικό ψηφιδωτό ελπίδας, φόβου και κρυφής επιθυμίας για αλλαγή.

• Ο μοναχός Φραγκίσκος (απών): Ο «μεσσίας» που δεν έρχεται. Αντικατοπτρίζει την εξιδανίκευση και τη φαντασιακή λύση στα υπαρξιακά αδιέξοδα της κοινότητας.

Δομή και τεχνική

• Πράξεις: Το έργο είναι σύντομο, πιθανόν μονοπρακτικό, με έμφαση στον διάλογο και τις συγκρούσεις των χαρακτήρων.

• Σκηνικός χρόνος: Πραγματικός, με ενιαία δράση – η αναμονή και η ακύρωσή της.

• Χώρος: Το εντευκτήριο λειτουργεί ως συμβολικός χώρος θρησκευτικής λατρείας αλλά και κοινωνικής συνάθροισης. Ένας «ναός» προσδοκιών.

• Γλώσσα: Συνδυασμός λόγιας, καθημερινής και συμβολικής γλώσσας. Πολλές στιγμές διαλόγου έχουν ύφος εσωτερικού μονολόγου.

Στυλιστικά στοιχεία

• Υπαινικτική ειρωνεία: Η Ελένη Σεμερτζίδου χρησιμοποιεί έναν απλό, αλλά πολυσήμαντο λόγο για να σατιρίσει τη ρηχότητα της κοινωνικής πίστης.

• Αλληγορία: Οι χαρακτήρες λειτουργούν ως σύμβολα – ο Σαρμπέλ ως η φωνή της εξουσίας, οι κάτοικοι ως οι «πιστοί», ο Φραγκίσκος ως ο απών θεός.

• Τραγικωμωδία: Το έργο ισορροπεί ανάμεσα στο χιούμορ (από την αφέλεια και τη φλυαρία των κατοίκων) και την υπαρξιακή θλίψη για τη ματαιότητα των πράξεών τους.

Ερμηνευτικά σχόλια

• Το έργο προσφέρεται για μια υπαρξιακή ανάγνωση: πίσω από την απουσία του μοναχού κρύβεται η απουσία βαθύτερης κατανόησης του εαυτού.

• Η «κοινότητα» αναμένει εξωτερική λύση, χωρίς να επιχειρεί εσωτερική μεταμόρφωση – έτσι παραμένει στάσιμη.

• Η «τελετή εγκαινίων» συμβολίζει την κοινωνική ανάγκη για νόημα που όμως θεμελιώνεται πάνω σε προσχήματα.

Παιδαγωγική και σκηνική αξία

• Ιδανικό για σχολικές θεατρικές ομάδες: λίγοι χαρακτήρες, περιορισμένο σκηνικό, σύγχρονο θέμα.

• Κατάλληλο για συζήτηση σε μαθήματα λογοτεχνίας, θεάτρου ή θρησκευτικών: αποδομεί στερεότυπα πίστης, κοινωνικής υποκρισίας και συλλογικής ψευδαίσθησης.

Συμπέρασμα

Το έργο της Ελένης Σεμερτζίδου αποτελεί μια στοχαστική και λεπτοδουλεμένη θεατρική αλληγορία για τον άνθρωπο που περιμένει σωτηρία απ’ έξω, αλλά τελικά καλείται να αναμετρηθεί με τη δική του εσωτερική ερημία. Η γλώσσα, η δομή και οι χαρακτήρες λειτουργούν υποδειγματικά ώστε να αναδειχθεί η τραγικότητα της ανθρώπινης ανάγκης για νόημα, πίστη και θαύμα σε έναν κόσμο που δεν αλλάζει επειδή απλώς το θέλει.

________________________________________

Ακολουθεί μια οργανωμένη, βαθιά ανάλυση του αποσπάσματος από την Πρώτη Πράξη του θεατρικού έργου «Ένας θαυμαστός καινούριος κόσμος» της Ελένης Σεμερτζίδου, με έμφαση στους χαρακτήρες, τη γλώσσα, τις συγκρούσεις και τις θεματικές.

________________________________________

1. Σκηνικό & δραματουργική διάρθρωση

Το πλαίσιο είναι ένα εντευκτήριο σε μικρό αγγλικό χωριό, όπου ο ιερέας Αββάς Σαρμπέλ οργανώνει την εκδήλωση για την υποδοχή ενός μοναχού, του Φραγκίσκου(ebooks4greeks. Η σκηνή εναλλάσσει στιγμιαίες συμπτώσεις και αντιπαραθέσεις, που θέτουν εξαρχής τη βάση για την πολιτισμική και πνευματική σύγκρουση ανάμεσα στους χαρακτήρες.

________________________________________

2. Χαρακτήρες & διαλογικά μοτίβα

Αββάς Σαρμπέλ

• Δρα σαν ορθολογιστής και θεσμικός, με ιερατική αυθεντία.

• Προσπαθεί να συντονίσει την κοινωνική πνευματικότητα (π.χ. η θυσία στο τέλος) και να διατηρήσει αξιοπρέπεια και σεβασμό.

• Μονολόγοι του φανερώνουν εσωτερική αγωνία και καλοπροαίρετη πίστη.

Aaron

• Πρότυπο αμφισβήτησης και λαϊκής ειρωνείας.

• Αμφισβητεί ακόμα και τις θεολογικές έννοιες («Φαρμάκι έγινε ο Θεός») με μεταφορική ευρηματικότητα.

• Εκφράζει την απώλεια πίστης και θρήνος για την προσωπική τραγωδία (θάνατος Emmy), τροφοδοτώντας την ένταση με την ψυχική του αδυναμία.

Ada

• Εκπροσωπεί την κοινωνική πίεση και θεατρική "προώθηση".

• Εκνευρίζεται για την ακύρωση της παρουσίας του Φραγκίσκου, με ανησυχία για το κοινωνικό της κύρος και την αίσθηση ευθύνης.

Η διαλεκτική αντιπαράθεση φέρνει πνευματικότητα σε σύγκρουση με σκεπτικισμό και κοινωνικές απαιτήσεις.

________________________________________

3. Κεντρικά θέματα

Πίστη vs. Αμφιβολία

Η πίστη γίνεται αντικείμενο τριβής: από τη μία, ο Σαρμπέλ με όρους θυσίας, χάριτος, προσευχής∙ από την άλλη, ο Aaron προβάλλει την προσωπική αμφισβήτηση ως αντίδραση στον πόνο, την απουσία του Φραγκίσκου, την αναίτια τραγωδία.

Λόγος & Συμβολισμοί

• Το «επάνω στο μπουκάλι είναι γραμμένο»: η Coca Cola ως σύμβολο του μετασχηματισμού, από φάρμακο σε εμπορικό προϊόν, παραλληλίζεται με τη μετάλλαξη της θρησκευτικής εμπειρίας σε κοινωνικό-θεατρικό γεγονός.

• Τα «βιβλία και λουλούδια» αντιπαρατίθενται στα «μάνουαλια» και τα καντήλια ως σύμβολα κρυφής μυσταγωγίας.

Κοινότητα & υποκρισία

Η Ada και ο Αββάς εκφράζουν την αγωνία απέναντι στους κατοίκους, στον αντιπρόεδρο και στη συγγραφέα: ένα χωριό που διψάει για πνευματική δόση, αλλά ταυτόχρονα φοβάται το σκάνδαλο και την αποκάλυψη.

Θυσία & Καθαρότητα

Ήδη από το τέλος της σκηνής, η ιδέα της θυσίας (πρόβατα, μοσχάρια) εισάγεται ως δρόμος κάθαρσης ψυχής και παρελθόντος.

________________________________________

4. Γλωσσικό ύφος & ειρωνεία

• Ο Aaron χρησιμοποιεί καθημερινή, λαϊκή γλώσσα, με ευφυείς μεταφορικές αιχμές (π.χ. «Φαρμάκι έγινε ο Θεός»).

• Ο Σαρμπέλ, συμπληρώνεται από τόνους θεολογικούς και λυρική γλώσσα: «είναι σαν να συγχέεις το γεγονός... με την αφωνία του σύμπαντος».

• Υπάρχει έντονο ειρωνικό χιούμορ, το οποίο ξεδιπλώνει τις κοινωνικές ανακολουθίες (π.χ. η Ada και ο Aaron γελούν με τις υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν).

________________________________________

5. Δραματουργική ένταση

• Η σταδιακή αποκάλυψη ότι ο Φραγκίσκος δεν θα έρθει λειτουργεί σαν ισχυρή ανατροπή.

• Η πληθώρα ερωτήσεων χωρίς απαντήσεις (γύρω από την αρρώστια, το σκάνδαλο, την αποχή) δίνει την αίσθηση του αδιεξόδου.

• Το πέρασμα στο τέλος της σκηνής προς το μήνυμα του αββά οδηγεί σε νέο άνοιγμα κοινωνικού αιτήματος — και αποκαλύπτει κοινωνική δυναμική μεγάλης χειραγώγησης.

________________________________________

6. Συνολική σημασία της σκηνής

Αυτή η σκηνή λειτουργεί σαν εισαγωγή:

1. Εισάγει τον θεατρικό μικρόκοσμο – ένα αγγλικό χωριό σε κρίση υποδοχής.

2. Στήνει τους βασικούς ρόλους – τον επίσημο (Σαρμπέλ), τον αιρετικό (Aaron), την κοινωνική θεματοφύλακα (Ada).

3. Θέτει τα κύρια διλήμματα: πίστη ή υποκρισία; συμφωνία ή ανυπακοή; προσωπικός πόνος ή θρησκευτικός ρόλος; θυσία ή θεαματικότητα.

________________________________________

Εμβαθύνσεις θεματικών

Διάλογος Αββά – Aaron ως υποκατάστατο θεολογικού μονολόγου

Η συνομιλία τους κινείται σε θεολογικό τόνο, με τον Aaron να λειτουργεί ως ο αμφισβητίας που εξαναγκάζει τον Αββά να διατυπώσει εκ νέου τις θέσεις του περί θυσίας, Θεού και παρηγοριάς. Δεν έχουμε ξεκάθαρο νικητή∙ πρόκειται για συμβολική αναπαράσταση της σύγχρονης υπαρξιακής σύγκρουσης: εσωτερική προσευχή απέναντι σε πραγματικό ανθρώπινο πόνο.

Η εικόνα της γριάς και η παραγγελία για ζάχαρη και αλεύρι

Αν και δευτερεύον περιστατικό, αποκτά βαρύτητα: η γριά εμφανίζεται ως σύμβολο της παραδοσιακής πίστης, που συνδέεται με καθημερινές ανάγκες (τροφή – ευλογία – πίστη). Η παραγγελία μοιάζει απλή, αλλά η αξίωσή της μέσα σε σκηνή κρίσης λειτουργεί ως δοκιμασία πίστης για τους γύρω: θα την εκπληρώσει ο Αββάς ή θα αποστρέψει το βλέμμα; Είναι πρόκληση κοινωνικής αλληλεγγύης και θεολογικής συνέπειας.

Αντίθεση λόγων – εικόνων: Coca Cola, σκάνδαλο, καντήλια, πρόβατα, Emmy

Η σκηνή βρίθει από αντικρουόμενα σύμβολα:

• Η Coca Cola συνδέει τον δυτικό υλισμό με την «γλυκαντική» επίφαση της πίστης.

• Τα σκάνδαλα και τα καντήλια εμφανίζονται ως θολωμένα μηνύματα ηθικής αποσταθεροποίησης και κοινωνικής υποκρισίας.

• Η Emmy είναι το επίκεντρο: μια τραγική μορφή που υποφέρει και την ίδια στιγμή λειτουργεί σαν ήσυχο μάρτυρα του χάους. Η αντίθεση λόγου και πραγματικότητας τονίζει το πόσο συχνά οι θεολογικές ρητορείες αδυνατούν να δώσουν πρακτική λύση στην τραγωδία.

________________________________________

Η Β΄ Πράξη δίνει έμφαση στη σιωπή, στην εικόνα της Emmy ως κεντρικού άξονα τραγικής ανάμνησης και στη σύγκρουση ανάμεσα σε τελετουργία και βιωματική απώλεια. Η σκηνική δράση αναπτύσσεται λιγότερο με λόγο και περισσότερο με εικόνες και υπονοούμενα, ενώ συγκρίνεται με δραματουργίες τύπου Beckett και Müller.

Παρακάτω παρατίθεται μια σύντομη συγκριτική προσέγγιση μεταξύ του έργου «Ένας θαυμάσιος καινούριος κόσμος» της Ελένης Σεμερτζίδου και του θεατρικού έργου «Οι καρέκλες» του Ευγένιου Ιονέσκο:

________________________________________

Συγκριτική προσέγγιση

Στοιχείο «Ένας θαυμάστός καινούριος κόσμος» (Σεμερτζίδου) «Οι καρέκλες» (Ιονέσκο)

Είδος Σύγχρονο ελληνικό υπαρξιακό θέατρο Θέατρο του παραλόγου

Κεντρικό θέμα Πίστη – θυσία – σιωπή – τραύμα Ματαιότητα – επικοινωνιακό κενό

Ρόλος της σιωπής Σημασιολογική φόρτιση (Emmy, απουσίες) Αποδόμηση νοήματος – κραυγή μέσα στο κενό

Χώρος/Σκηνικό Αγγλικό χωριό με εντευκτήριο Δωμάτιο που γεμίζει καρέκλες

Χρόνος Ρεαλιστικός, συνεχής Αφηρημένος, κυκλικός

Δομή διαλόγων Σταθερή, ρεαλιστική – με θεολογικό βάθος Κυκλική, αποσπασματική – με υπαρξιακή ειρωνεία

Κοινός πυρήνας Το αδύνατο της επικοινωνίας όταν απουσιάζει η ελπίδα ή το νόημα.

Ανάλυση Β΄ Πράξης – σκηνική δομή και εικόνα

Στη Β΄ Πράξη, ο ρυθμός επιβραδύνεται αισθητά: η σιωπή κυριαρχεί, το σκηνικό φωτίζεται ασθενώς και η Emmy, άφωνη και καθιστή, γίνεται το επίκεντρο της εσωτερικής έντασης.

Η παρουσία της Emmy, χωρίς λόγο, λειτουργεί ως βωβό τραύμα: σωματοποιεί τον πόνο που οι άλλοι προσπαθούν να εκφράσουν με λόγια.

Ο Σαρμπέλ προσεύχεται σιωπηλά ή ψιθυριστά: η θεολογία αποκτά εσωτερικό, σχεδόν ιδιωτικό χαρακτήρα.

Οι παύσεις πυκνώνουν και το κοινό έρχεται αντιμέτωπο με τη νεκρική ακινησία της κοινότητας, ενώ ο Aaron πλέον δεν μιλά αλλά παρατηρεί – δείγμα εσωτερικής μεταστροφής ή αδιεξόδου.

Η σκηνική διάταξη επιτρέπει στον θεατή να βιώσει το ψυχικό βάρος χωρίς ρητορεία – όπως σε έργα του Μπέκετ, όπου η απουσία δράσης είναι η ίδια η δράση.

Συγκριτική προσέγγιση με Ιονέσκο

Στοιχείο:

«Ένας θαυμάσιος καινούριος κόσμος» (Σεμερτζίδου)

«Οι καρέκλες» (Ιονέσκο)

Είδος:

Σύγχρονο ελληνικό υπαρξιακό θέατρο (Σεμερτζίδου)

Θέατρο του παραλόγου (Ιονέσκο)

Κεντρικό θέμα:

Πίστη – θυσία – σιωπή – τραύμα (Σεμερτζίδου)

Ματαιότητα – επικοινωνιακό κενό (Ιονέσκο)

Ρόλος της σιωπής:

Σημασιολογική φόρτιση (Emmy, απουσίες) (Σεμερτζίδου)

Αποδόμηση νοήματος – κραυγή μέσα στο κενό (Ιονέσκο)

Χώρος/Σκηνικό:

Αγγλικό χωριό με εντευκτήριο (Σεμερτζίδου)

Δωμάτιο που γεμίζει καρέκλες (Ιονέσκο)

Χρόνος:

Ρεαλιστικός, συνεχής (Σεμερτζίδου)

Αφηρημένος, κυκλικός (Ιονέσκο)

Δομή διαλόγων:

Σταθερή, ρεαλιστική – με θεολογικό βάθος (Σεμερτζίδου)

Κυκλική, αποσπασματική – με υπαρξιακή ειρωνεία (Ιονέσκο)

Κοινός πυρήνας:

Το αδύνατο της επικοινωνίας όταν απουσιάζει η ελπίδα ή το νόημα.

Η συνάντηση αυτών των έργων αναδεικνύει πως η αδυναμία νοηματοδότησης του πόνου οδηγεί είτε σε θεολογική αναζήτηση (Σεμερτζίδου), είτε σε παράλογη παραίτηση (Ιονέσκο).

ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΄΄ΕΝΑΣ ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ΄΄

Ανάλυση του μυθιστορήματος ΄΄ΑΚΕΛΔΑΜΑ΄΄ της Ελένης Σεμερτζίδου

 Γενικά στοιχεία

Τίτλος: Ακέλδαμα

https://www.ebooks4greeks.gr/akeldama

Συγγραφέας: Ελένη Σεμερτζίδου

Έτος έκδοσης: 2021 (ηλεκτρονική, ιδιωτική/αυτοέκδοση) 

Μορφή: PDF, περίπου 156 σελίδες (~4,5 MB), διαθέσιμο ηλεκτρονικά 

eBooks4Greeks.gr -

🧠 Κεντρικό θέμα & θεματική σύλληψη

Διακηρυγμένη ιδέα

«Οι θρήνοι, οι κακοτυχίες, τα δράματα, οι πόλεμοι, οι συμφορές… Όλα έχουν τη ρίζα τους στην έλλειψη της αγάπης. Χωρίς θυσιασμένη αγάπη, δεν μπορεί να υπάρξει ευτυχία…» 

Βασικά θέματα

Αβελτηρία της αγάπης ως πνευματική και κοινωνική παθογένεια

Η έλλειψη αληθινής αγάπης ως πηγή καταστροφής, αναρχίας, ανηθικότητας και παγκόσμιας ερήμωσης

Ανθρωπολογική και θεολογική διάσταση της σύγχρονης κατάρρευσης

Η εικόνα του «δέντρου που πεθαίνει», η απελπισία του Θεού και η ανθρώπινη υπακοή υπογραμμίζουν την ηθική διάσταση της ύπαρξης και της ευθύνης 

🧷 Συμβολισμοί και διάκοινα νοήματα

Ακέλδαμα: όροι που παραπέμπουν στην προδοσία και το αίμα (βιβλικό χωράφι προδοσίας).

Επιπλέον, υπονοείται μυστηριακή αναφορά στο πρόσωπο του Κάσπαρ Χάουζερ, του νεαρού που εμφανίστηκε μυστηριωδώς 19ος αιώνα, ως σύμβολο ταυτότητας, αποξένωσης και κοινωνικής δοκιμασίας.

Αυτή η σύνθεση θρησκευτικών / ιστορικών συμβόλων αναδεικνύει ποιητική, υπαρξιακή θεματολογία με έντονη κριτική της ανθρώπινης ενοχής και διαπροσωπικής αποξένωσης. 

🎯 Ανάλυση θεματικών επιπέδων

1. Η έλλειψη αγάπης και η έφεση στην καταστροφή

Η αποχή από την αγάπη – ιδίως την «θυσιασμένη» – εκφράζεται ως βαθύτερη φιλοσοφική κρίση της ανθρωπότητας. Αναδύονται εικόνες καταστροφής, στάσεων εγκατάλειψης, κοινωνικής απομόνωσης.

2. Θρησκευτικές και ιστορικές στρώσεις

Ο τίτλος παραπέμπει έμμεσα στο χωράφι της προδοσίας και συμβολικά στην εσωτερική προδοσία και την ηθική πτώση. Η αναφορά στον Χάουζερ, αν όντως απαντάται στο περιεχόμενο, προσδίδει υπαρξιακό και μυθικό βάθος.

3. Υπαρξιακή κριτική και συγγραφική πρόθεση

Με λυρικά στοιχεία και δομημένη προσωποποίηση, το έργο προσεγγίζει την υλιστική επιφάνεια του κόσμου μέσω υπαρξιακής ματιάς — κριτική για την επιφάνεια, τον ρηχό ατομισμό, την κοινωνική αποδιοργάνωση.

📚 Προτεινόμενη δομή σχολιαστικής ανάλυσης

Ενότητα Περιεχόμενο

1. Εισαγωγή Παρουσίαση έργου, είδος, έκδοση, κύρια δήλωση θέματος

2. Συμβολισμοί – Τίτλος Ερμηνεία «Ακέλδαμα», θρησκευτικές και ιστορικές αναφορές

3. Θεματικές γραμμές Έλλειψη αγάπης, υπαρξιακή κρίση, κοινωνική αποσταθεροποίηση

4. Γραφή και ύφος Λυρισμός, πίστη στην αλληγορία, ποιητικό ύφος

5. Κριτική & σύνθεση Σχόλια για την πρωτοτυπία, την περιορισμένη διαδρομή και την θεματολογική αξία

Ακολουθεί απόσπασμα:

΄΄Ο κύβος, εν τέλει, ερρίφθη.

«...Ο κάθε ρόλος, ιδανικά, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια εμπειρία και

ένας διάλογος με τον συγγραφέα που τον γέννησε. Ο συγγραφέας γεννάει

(εννοώ τον θεατρικό συγγραφέα, εν προκειμένω) και ο ηθοποιός καλείται

να ξεγεννήσει, με τη βοήθεια του σκηνοθέτη, σαν τη μαμή, το παιδί...»

Ωραία τα έλεγε στους μαθητές της η Κυρία Άννα-Μαρία!

«Όμως, σ’ αυτόν τον διανοητικό και ψυχικό τοκετό, και η «επίτοκος»

αλλά και η «μαμή» πρέπει να απελευθερωθούν από τον αυτοσκοπό του

«ωραίου» αποτελέσματος και να επικεντρωθούν, κυρίως, στο να γεννηθεί το «παιδί» ζωντανό. Οι ρόλοι οφείλουν να είναι ‘‘ζωντανοί’’, κι ας μην είναι απαραίτητα ‘‘ωραίοι’’. Ως αυριανοί ηθοποιοί, οφείλετε να παίζετε σαν να ήταν οι ρόλοι σας ‘‘ζωντανοί’’»

Πολύ ωραίο και αυτό! Ηχούσε όμορφα στα αυτιά! Όταν μετά σήκωνε

κάποιο αγόρι ή κορίτσι στη σκηνή, συμμετείχε και η ίδια σ’ αυτόν τον τοκετό ως μαμή. Έβλεπε τότε τη σκηνή να γεμίζει από ιδρώτα και αίμα, και αναρωτιόταν αν άξιζε τον κόπο και τον πόνο να φέρνει κανείς «παιδιά» σ’ αυτόν τον άθλιο κόσμο. Πόσα παιδιά είχε ξεγεννήσει στα σαράντα χρόνια της καλλιτεχνικής της πορείας! Με πόσο αίμα είχε λερώσει τα χέρια της!

Πόσες καισαρικές τομές είχε κάνει! Πόσα δάκρυα αγωνίας, αλλά και λυτρωτικής χαράς είχε δει να κυλάνε από διάφορα μάτια... Μπλε, πράσινα, καστανά, μαύρα. Πριν από λίγους μήνες, για παράδειγμα, μια μαθήτριά της αρνούνταν να κατεβάσει, στο πλαίσιο του ρόλου της, την τιράντα της (άλλος εφιάλτης κι αυτός!) Η Κυρία Άννα-Μαρία, για να βοηθήσει την κοπέλα να απελευθερωθεί από τον αυτοσκοπό του «ωραίου» αποτελέσματος, αναγκάστηκε να κατεβάσει η ίδια την τιράντα της και να αποκαλυφθεί ελαφρώς το στήθος της. Οι περισσότεροι μαθητές, κορίτσια και αγόρια, χαμήλωσαν ενστικτωδώς τα μάτια τους στο πάτωμα, λες και έβλεπαν, στο πρόσωπό της δασκάλας τους, τη στιγμή εκείνη, τη μαμά τους σε ημίγυμνη κατάσταση! Και ποιος θέλει να βλέπει τη μητέρα του γυμνή ή ημίγυμνη!

— Μην ντρέπεστε!... Απελευθερωθείτε από την ιδέα της ωραιότητας ή μη του σώματός σας και των ενδεχόμενων σχολίων. Η αλήθεια είναι πάντα ωραία.

Το αληθινό είναι ωραίο. Το πραγματικό είναι ωραίο. Αυτό που βλέπετε τώρα είναι η αλήθεια μου! Αυτή είμαι! τους είχε πει η Κυρία Άννα-Μαρία, γεγονός που βοήθησε, τελικά, και τη μαθήτριά της να πράξει το ίδιο.

Κάτι παρόμοιο θέλησε να κάνει και με την περίπτωση του Άλκη. Να είναι αληθινή. Εδώ, όμως, απέτυχε. Δεν είχε σκοπό, τούτη την ώρα, καθισμένη στον κήπο της μονοκατοικίας της, να δώσει την πολυπόθητη ικανοποίηση στον εαυτό της. Ήταν ψεύτικη. Αρχής γενομένης από την ημέρα του «φιλιού» και μέχρι σήμερα. Ο σύζυγός της είχε αρχίσει κάτι να υποψιάζεται. Όπως όλοι όσοι ζουν στο σκοτάδι δεν χρειάζεται να έχουν μάτια και να βλέπουν, έτσι κι αυτή, όταν σήκωνε το βλέμμα της πάνω στον παράξενο μαθητή της και τον κοίταζε, οι κόχες των ματιών της ήταν ολότελα άδειες...

«Μη στεναχωριέσαι» έλεγε στον εαυτό της. «Όποιος έκανε τη ζημιά, θα

επανορθώσει». Και, επειδή, μέρα με τη μέρα, συνειδητοποιούσε, όλο και πιο πολύ, ότι δεν θα ήταν «εύκολο» να επανορθώσει η ίδια για τη «ζημιά» που είχε κάνει – ή ακόμη χειρότερα για τη ζημιά που θα συντελούνταν σε λίγο – είχε φτάσει στο σημείο, εδώ και τρεις ημέρες, μια να κλαίει και μια να καπνίζει το ένα τσιγάρο μετά το άλλο.

Στη σιγαλιά της νύχτας, κοιτάζοντας τ’ αστέρια, στο βάθος ο ουρανός φαίνεται πάντα πιο αχανής. Κι όσο ζητά κανείς στο κατώφλι του σύμπαντος να εμφανιστεί κάποιο πρόσωπο, σαν από μηχανής Θεός, για να τον σώσει, τόσο συνειδητοποιεί ότι είναι μόνος του σε μια παρτίδα επικίνδυνη με τ’ άστρα...

— Πρέπει να πάω να του μιλήσω! είπε μέσα της και πετάχτηκε, σαν ελατήριο, από την κουνιστή πολυθρόνα.

Μπαίνοντας, έπειτα, στο σαλόνι, από την ανοιχτή μπαλκονόπορτα, είδε τον σύζυγό της καθισμένο στο γραφείο του. Αυτόν τον καιρό, ο Κύριος Στέφανος ασχολούνταν με τη συγγραφή ενός ακόμη βιβλίου, με τον τίτλο: «Το Αλφάβητο της Θεωρίας της Σχετικότητας».

— Στέφανε! Θα πεταχτώ μέχρι τη σχολή! Ξέχασα τη τσάντα μου! φώναξε η ηθοποιός και άρχισε ν’ ανεβαίνει γρήγορα τα σκαλιά για να βρεθεί στην κρεβατοκάμαρα. Πέταξε τη ρόμπα από πάνω της και φόρεσε στα γρήγορα ό,τι βρήκε μπροστά της.

Κατεβαίνοντας πάλι τα σκαλιά, ο σύζυγός της είχε σηκωθεί από το γραφείο και την περίμενε κοντά στην εξώπορτα...

— Δεν θα αργήσω, είπε, προσπαθώντας να τον καθησυχάσει, αφού, οπωσδήποτε, η όλη συμπεριφορά της δημιουργούσε εύλογη αναστάτωση.

— Θέλεις να έρθω μαζί σου; Βράδιασε, είπε εκείνος.

— Δεν χρειάζεται. Μέχρι να σε πάρει ο ύπνος, θα έχω επιστρέψει.

Έκλεισε την πόρτα πίσω της και μπήκε βιαστικά στο αυτοκίνητό της. Θυμόταν τη διεύθυνση του σπιτιού του Άλκη. Μετά από είκοσι λεπτά, στεκόταν έξω από την πόρτα του και χτυπούσε το κουδούνι. Όταν ο μαθητής της άνοιξε και αντίκρισε τη δασκάλα του, η έκπληξή του ήταν τόσο μεγάλη που, για κλάσματα δευτερολέπτου, έμεινε άφωνος, μη μπορώντας να αρθρώσει ούτε μία λέξη. Η Κυρία Άννα-Μαρία παραμέρισε με το χέρι της το σώμα του νεαρού και, χωρίς να ζητήσει την άδειά του, εισέβαλε στο σπίτι...

— Άλκη... τα χείλη της άρχισαν να τρέμουν.

— Κυρία Άννα... το μόνο που κατάφερε κι εκείνος να πει, σχεδόν έτοιμος να λιποθυμήσει από την ταραχή του.

Η Κυρία Άννα-Μαρία έπεσε στην αγκαλιά του νεαρού με μια δόση αθεράπευτης απελπισίας. Όχι! Όλη αυτή η τρικυμία, μέρες τώρα, μέσα της, δεν μπορούσε να τιθασευτεί άλλο! Είχε μετατραπεί σε χείμαρρο ασυγκράτητο!

Μέσα στους λυγμούς της, επανέλαβε δυο φόρες τη φράση:

«Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει... Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει...»

Ο νεαρός την οδήγησε στο κρεβάτι του και την έβαλε να καθίσει εκεί. Της έφερε και ένα ποτήρι νερό να πιει. Του ήταν αδιανόητο όλο αυτό που διαδραματίζονταν μπροστά του! Τι να έκανε; Να τη φιλούσε; Να την κρατούσε στην αγκαλιά του μέχρι να της περάσει το κλάμα; Να την έβαζε να ξαπλώσει στο κρεβάτι του και να έμενε δίπλα της ξάγρυπνος, μέχρι εκείνη να κλείσει τα μάτια της και να κοιμηθεί;

Απ’ όλα αυτά τα διλήμματα, τον έβγαλε η Κυρία Άννα-Μαρία, λέγοντας:

— Δεν μπορώ άλλο να σε αισθάνομαι κοντά μου, Άλκη... Είναι πάνω απ’ τις δυνάμεις μου... Φοβάμαι... Φοβάμαι ότι θα κάνω κάτι που δεν το έχω ξανακάνει... Γι’ αυτό... Σε παρακαλώ... Μην ξανάρθεις στη σχολή... Για ένα διάστημα.

— Κυρία Άννα... Κι εγώ φοβάμαι πολύ, είπε το αγόρι και χαμήλωσε τα θλιμμένα μάτια του στο πάτωμα.

Η Κυρία Άννα-Μαρία πέρασε το χέρι της πάνω από τα μαλλιά του και τα

χάιδεψε τρυφερά.

— Θα δώσουμε χρόνο ο ένας στον άλλο... Συμφωνείς; τον ρώτησε.’’

Το απόσπασμα αυτό, από το μυθιστόρημα Ακέλδαμα της Ελένης Σεμερτζίδου, αποτελεί ένα εξαιρετικά φορτισμένο και πολυεπίπεδο αφήγημα, στο οποίο κυριαρχούν θεματικές όπως η τέχνη και η αλήθεια, η εσωτερική σύγκρουση, το όριο ανάμεσα στον επαγγελματισμό και την προσωπική επιθυμία, καθώς και ο κίνδυνος της υπέρβασης των ορίων σε ανθρώπινες σχέσεις εξουσίας.

Ακολουθεί αναλυτική λογοτεχνική ανάλυση:

________________________________________

🔍 Θέμα και ιδεολογικός πυρήνας

Στο επίκεντρο βρίσκεται η έντονα υπαρξιακή και ηθικά διλημματική εσωτερική πορεία της ηθοποιού και δασκάλας Άννας-Μαρίας, που ταλανίζεται μεταξύ του ρόλου της ως παιδαγωγού και της επιθυμίας της ως γυναίκας. Η τέχνη παρουσιάζεται σαν το πεδίο ενός ψυχικού «τοκετού» – μιας δημιουργίας που εμπεριέχει πόνο, θυσία, αίμα και ιδρώτα.

Η αποθέωση της "αλήθειας" έναντι του "ωραίου" αναδεικνύεται ως θεμελιώδες καλλιτεχνικό και υπαρξιακό ζητούμενο. Τα λόγια της δασκάλας ("Το αληθινό είναι ωραίο") αποτελούν και προσωπική της πίστη αλλά και πυξίδα καλλιτεχνικής πράξης.

________________________________________

🧠 Ψυχολογική εμβάθυνση και χαρακτήρες

● Η Κυρία Άννα-Μαρία

Η Άννα-Μαρία αποδίδεται ως μια ώριμη γυναίκα, διανοούμενη και παθιασμένη παιδαγωγός του θεάτρου, που όμως, κάτω από το βάρος ενός παράδοξου και εσωτερικά αμφιλεγόμενου έρωτα για τον νεαρό μαθητή της Άλκη, οδηγείται σε υπαρξιακή αποσύνθεση. Ομολογεί την ψευτιά της, νιώθει αποτυχία, και χάνει το έλεγχο μιας κατάστασης που την υπερβαίνει.

Ο μονόλογός της μέσα στη σιγαλιά της νύχτας και η παρατήρηση του ουρανού λειτουργούν σαν σύμβολο υπαρξιακής μοναξιάς: ο άνθρωπος μόνος μπροστά στην απεραντοσύνη του σύμπαντος και της ηθικής του κρίσης. Η ανάγκη «να του μιλήσει» γίνεται ανάγκη για λύτρωση — όχι ερωτική, αλλά ηθική και ψυχική.

● Ο Άλκης

Ο μαθητής Άλκης εκπροσωπεί το νεανικό, άγουρο αλλά ειλικρινές στοιχείο. Αισθάνεται, αλλά δεν κατανοεί πλήρως το βάρος των γεγονότων. Δεν παίρνει πρωτοβουλία· είναι παθητικός δέκτης μιας αλληλουχίας που τον ξεπερνά. Η έκπληξή του και το αίσθημα φόβου δείχνουν την ευθραυστότητα της θέσης του.

________________________________________

🧬 Σχέση τέχνης – πραγματικότητας

Η αλληγορία του «ρόλου» και του «τοκετού» (ο ηθοποιός ως μαμή που ξεγεννά τον ρόλο που συνέλαβε ο συγγραφέας) αντικατοπτρίζει την έντονη αίσθηση ότι η τέχνη είναι ένα βαθύτατα προσωπικό, επώδυνο και αληθινό βίωμα. Όταν όμως τα καλλιτεχνικά όρια διαλύονται (όπως με τη φυσική αποκάλυψη της δασκάλας προς τη μαθήτρια ή η προσωπική της "εξομολόγηση" στον Άλκη), τότε ανακύπτει ο κίνδυνος μιας υπέρβασης από την καλλιτεχνική αλήθεια στην ηθικά επισφαλή εμπλοκή.

________________________________________

💡 Κεντρικοί άξονες ανάλυσης

Θεματική ενότητα Ανάλυση

Αλήθεια vs. ωραιότητα Η «αλήθεια» ως υπέρτατο ζητούμενο της τέχνης και της ύπαρξης, αντί του εξωτερικού «ωραίου» αποτελέσματος.

Παιδαγωγική ευθύνη Η μακροχρόνια εμπειρία της Άννας-Μαρίας ως δασκάλας δημιουργεί συγκρούσεις όταν εμπλέκεται συναισθηματικά.

Ερωτική σύγκρουση Η απώλεια ελέγχου από την πλευρά της καθηγήτριας την οδηγεί σε σύγχυση, ντροπή, απελπισία – κι αυτή η ειλικρίνεια τη λυτρώνει, έστω με κόστος.

Μοναξιά και ευθύνη Η σκηνή με τον έναστρο ουρανό και το αίσθημα του απείρου λειτουργεί ως φόντο της ηθικής της αγωνίας.

Σύμβολα Το φιλί, το βλέμμα, το στήθος, το παιδί, η μαμή, το άστρο – λειτουργούν συμβολικά με πλούσιες ψυχαναλυτικές και κοινωνικές αποχρώσεις.

________________________________________

✍️ Υφολογικά στοιχεία

• Λυρισμός: Στιγμές ποιητικής έντασης («χείμαρρος ασυγκράτητος», «παρτίδα επικίνδυνη με τ’ άστρα»)

• Θεατρικότητα: Διαλογικές ενότητες, έντονη εικονοπλασία, συμβολική σκηνοθεσία

• Ρεαλιστική ψυχογραφία: Εκφράζει με ακρίβεια τη σύγχυση, την ενοχή, την εσωτερική αντίφαση

• Εναλλαγή ρυθμών: Από την εσωτερική σιγή στη βίαιη συναισθηματική έκρηξη

________________________________________

🧭 Συμπεράσματα

Το συγκεκριμένο απόσπασμα δείχνει με εξαιρετική δραματικότητα και εσωτερική ένταση τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην καλλιτεχνική ελευθερία και την προσωπική ηθική ευθύνη. Είναι μια εξερεύνηση της αλήθειας μέσα από την τέχνη και του ανθρώπινου προσώπου μέσα στην ψυχολογική του κρίση. Η σχέση της Άννας-Μαρίας και του Άλκη δεν είναι απλώς ακατάλληλη — είναι ένα σύμπτωμα μιας κοινωνικής, υπαρξιακής και πνευματικής απορρύθμισης.

📌 Τίτλος: Η Αλήθεια ως Τόπος Οδύνης και Κάθαρσης — Κριτική Ανάλυση του αποσπάσματος από το «Ακέλδαμα» της Ελένης Σεμερτζίδου

Το μυθιστόρημα «Ακέλδαμα» της Ελένης Σεμερτζίδου, όπως προκύπτει από το συγκεκριμένο απόσπασμα, τοποθετεί τον αναγνώστη στο επίκεντρο μιας σύνθετης υπαρξιακής και ηθικής κρίσης, στην οποία κυριαρχεί η διαρκής σύγκρουση ανάμεσα στην αλήθεια και την προσποίηση, τον επαγγελματικό ρόλο και την ανθρώπινη αδυναμία, την ευθύνη και την επιθυμία.

Η πρωταγωνίστρια, η Κυρία Άννα-Μαρία, αναλαμβάνει τον ρόλο της δασκάλας υποκριτικής, λειτουργώντας ως «μαμή» που ξεγεννά ρόλους, συναισθήματα και ανθρώπινες αλήθειες. Η μεταφορά του «τοκετού» δεν αποτελεί μόνο εικαστική εικονογράφηση της θεατρικής πράξης, αλλά κυρίως μια αλληγορία της δημιουργικής, σωματικής και ψυχικής οδύνης που συνοδεύει την ειλικρινή καλλιτεχνική αναζήτηση. Η απαίτηση της να είναι οι ρόλοι «ζωντανοί» και όχι απλώς «ωραίοι» μεταφέρεται από την τέχνη στην ίδια τη ζωή, όπου πλέον η ηρωίδα δοκιμάζει τα όρια της προσωπικής της ταυτότητας.

Η σχέση της με τον μαθητή Άλκη εξελίσσεται από μια αρχική εκπαιδευτική σύνδεση σε μια επικίνδυνα συναισθηματική εμπλοκή. Η αφήγηση, χωρίς ηδονοβλεπτικό ή καταγγελτικό ύφος, φωτίζει τον ψυχισμό της ηρωίδας που σπαράσσεται από ενοχή, αδυναμία, ανάγκη για επικοινωνία και κάθαρση. Η επίσκεψή της στο σπίτι του μαθητή, νύχτα, κάτω από το βάρος της εσωτερικής της τρικυμίας, λειτουργεί σαν κορύφωση μιας ψυχολογικής κάθαρσης που μοιάζει πιο πολύ με εξομολόγηση παρά με ερωτική επιδίωξη.

Αξιοσημείωτη είναι η ικανότητα της συγγραφέως να παρουσιάζει την ηρωίδα όχι ως θύτη ή θύμα, αλλά ως τραγικό πρόσωπο. Ο εσωτερικός της μονόλογος, η ευθύτητα με την οποία αναγνωρίζει τη δική της συμμετοχή στο «λάθος» και η ειλικρινής της ανάγκη να απομακρύνει τον μαθητή για να αποφευχθεί κάτι ανεπανόρθωτο, προδίδουν μια προσωπικότητα τραυματισμένη αλλά όχι ηθικά ανερμάτιστη.

Η λογοτεχνική αξία του αποσπάσματος ενισχύεται από τη λυρικότητα του ύφους και τις φιλοσοφικές προεκτάσεις που ενσωματώνει. Η θέα του έναστρου ουρανού, η αναφορά σε έναν «απέραντο κόσμο χωρίς σωτήρες», εντείνει την αίσθηση υπαρξιακής μοναξιάς. Η εναλλαγή ανάμεσα σε εσωτερικούς μονολόγους, πυκνούς σε συναισθηματική φόρτιση, και σε διαλόγους που αποκαλύπτουν την αμηχανία ή τον τρόμο, ενισχύει τη θεατρικότητα και τον δραματικό χαρακτήρα του έργου.

Η επιλογή του τίτλου «Ακέλδαμα» (από την αραμαϊκή λέξη που σημαίνει «πεδίο αίματος») λειτουργεί ως συμβολικό υπόβαθρο της αφήγησης, προϊδεάζοντας για τις υπαρξιακές πληγές και τις αιματηρές συγκρούσεις που εκτυλίσσονται εντός της ψυχής των ηρώων. Το «αίμα» που κυλά δεν είναι φυσικό· είναι ψυχικό, ηθικό, υπαρξιακό.

Η Σεμερτζίδου δεν ηθικολογεί ούτε δικάζει. Με έντονη ενσυναίσθηση, υφαίνει ένα αφηγηματικό σύμπαν όπου οι άνθρωποι δεν είναι ούτε ήρωες ούτε τέρατα — είναι άνθρωποι εύθραυστοι, που ζητούν να σωθούν ή να σώσουν, και που, πολλές φορές, πληγώνουν χωρίς να το θέλουν.

Συνοψίζοντας, το απόσπασμα από το «Ακέλδαμα» προσφέρει ένα βαθύ και πολυσύνθετο σχόλιο πάνω στην τέχνη, την ηθική, τον έρωτα και την ανθρώπινη ευθύνη. Η γραφή της Σεμερτζίδου είναι ώριμη, τολμηρή και αληθινή — ακριβώς όπως η τέχνη που πρεσβεύει η δασκάλα της ιστορίας της. Ένα κείμενο που προκαλεί ερωτήματα, δημιουργεί ρωγμές, και τελικά οδηγεί σε μια κάθαρση που δεν είναι ούτε εύκολη ούτε άνετη — αλλά είναι αναγκαία.

 

Παράλληλη Ανάγνωση: Ακέλδαμα – Αντιγόνη – Ο Θάνατος του Εμποράκου

Τα τρία αυτά έργα – το σύγχρονο μυθιστόρημα Ακέλδαμα της Ελένης Σεμερτζίδου, η τραγωδία Αντιγόνη του Σοφοκλή και το μεταπολεμικό κοινωνικό δράμα Ο Θάνατος του Εμποράκου του Άρθουρ Μίλερ – αν και προέρχονται από διαφορετικές εποχές και πολιτισμικά συμφραζόμενα, συγκλίνουν στην εξερεύνηση θεμελιωδών υπαρξιακών και ηθικών διλημμάτων. Η σύγκρισή τους αποκαλύπτει τη διαχρονικότητα της ανθρώπινης σύγκρουσης με τον εαυτό, την κοινωνία και την ανάγκη για αλήθεια.

Η σύγκρουση με την εξουσία: Κοινωνικά και εσωτερικά όρια

Στην Αντιγόνη, η ομώνυμη ηρωίδα έρχεται αντιμέτωπη με την κρατική εξουσία (Κρέων) για να υπερασπιστεί τον άγραφο ηθικό νόμο και την πίστη της στους θεούς και την οικογένεια.

Στο Ακέλδαμα, η Άννα-Μαρία συγκρούεται όχι με μια εξωτερική αρχή, αλλά με την ίδια την ηθική της συνείδηση. Το προσωπικό και το θεσμικό όριο συμπίπτουν, καθώς είναι ταυτόχρονα δασκάλα, μητέρα, σύζυγος και γυναίκα σε εσωτερική ρήξη.

Στον Θάνατο του Εμποράκου, ο Γουίλι Λόμαν βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με τις επιταγές της καπιταλιστικής κοινωνίας που τον ωθεί σε έναν άπιαστο «αμερικανικό όνειρο», γεγονός που τον συνθλίβει ψυχικά.

➤ Κοινός πυρήνας: Ο άνθρωπος ως μονάδα καλείται να αντισταθεί ή να συμβιβαστεί με κανόνες που έρχονται σε σύγκρουση με την προσωπική του αλήθεια. Η υπέρβαση ή η αδυναμία της συντριβής ορίζει την τραγικότητά του.

Η τραγική ηρωίδα/ήρωας

Η Αντιγόνη αποτελεί αρχέτυπο της τραγικής ηρωίδας, η οποία προτάσσει το καθήκον έναντι της προσωπικής ασφάλειας. Επιλέγει τον θάνατο ως πράξη πίστης.

Η Άννα-Μαρία, στο Ακέλδαμα, παρουσιάζεται ως σύγχρονη τραγική φιγούρα: γνωρίζει ότι βαδίζει σε μια ηθική ολισθηρότητα, αγωνίζεται με την επιθυμία της, αναγνωρίζει την ενοχή και επιλέγει τελικά την αποστασιοποίηση ως προσπάθεια λύτρωσης.

Ο Γουίλι, στον Θάνατο του Εμποράκου, είναι ένας ήρωας που τσακίζεται από τη ματαιότητα των ονείρων του και καταλήγει στην αυτοκτονία, πιστεύοντας ότι έτσι προσφέρει νόημα στην αποτυχημένη του ύπαρξη.

➤ Κοινό γνώρισμα: Και οι τρεις χαρακτήρες οδηγούνται σε ακραίες πράξεις (ανυπακοή – απομάκρυνση – αυτοχειρία) ως απάντηση σε ασφυκτικές συνθήκες που υπερβαίνουν τη λογική αλλά ενσαρκώνουν την αλήθεια της ύπαρξής τους.

Η λειτουργία της αλήθειας και του «λόγου»

Στην Αντιγόνη, η αλήθεια υπαγορεύεται από τον θεϊκό νόμο και υποστηρίζεται ρητορικά από την ηρωίδα με σαφήνεια και σταθερότητα.

Στην Άννα-Μαρία, η αλήθεια είναι εσωτερικά αντιφατική και ψυχικά αποσταθεροποιητική: «Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει» – η αλήθεια εκφράζεται με λυγμό, όχι με ρητορική.

Ο Λόμαν ζει μέσα σε ψέματα· η αλήθεια φτάνει μόνο μέσω της συντριβής, όταν συνειδητοποιεί την ασήμαντη θέση του στην κοινωνία.

➤ Σημασιολογική αντιστοίχιση: Στην Αντιγόνη, η αλήθεια είναι πράξη· στο Ακέλδαμα, είναι προσωπική οδύνη· στον Μίλερ, αποκαλύπτεται εκ των υστέρων, μέσα από την αποτυχία.

Η έννοια του "Ακέλδαμα" ως θεματικός άξονας

Ο ίδιος ο τίτλος του μυθιστορήματος, «Ακέλδαμα» – δηλαδή «πεδίο αίματος» – παραπέμπει στην τραγική μοίρα του ανθρώπου που πληρώνει τις επιλογές του με ψυχική αιμορραγία. Το «αίμα» είναι υπαρκτό και στα τρία έργα: στην Αντιγόνη ως σύμβολο θυσίας, στον Λόμαν ως αυτοκτονία, και στην Άννα-Μαρία ως εσωτερική αιμορραγία.

➤ Ο τόπος του Ακέλδαμα είναι κοινός για όλους: είναι ο τόπος όπου ο άνθρωπος συναντά το τίμημα της συνείδησής του.

Η θέση της γυναίκας

Η Αντιγόνη: γυναίκα-αντιπρόσωπος μιας ηθικής επανάστασης.

Η Άννα-Μαρία: γυναίκα που παλεύει ανάμεσα στην επαγγελματική, συναισθηματική και κοινωνική της ταυτότητα.

Στο έργο του Μίλερ, οι γυναίκες (κυρίως η σύζυγος του Γουίλι, Λίντα) είναι υποστηρικτικές αλλά παθητικές. Το δράμα είναι αντρικό.

➤ Εδώ, το Ακέλδαμα λειτουργεί ως φεμινιστική ανατροπή: μια γυναίκα κατέχει τον τραγικό ρόλο και αντιμετωπίζει την ηθική κατάρρευση που άλλοτε αναλάμβαναν αντρικοί ήρωες.

Συμπέρασμα

Η παράλληλη ανάγνωση του Ακέλδαμα με την Αντιγόνη και τον Θάνατο του Εμποράκου αναδεικνύει τη διαχρονικότητα του τραγικού στοιχείου και του ηθικού διλήμματος. Παρόλο που μεταβάλλονται οι εξωτερικές συνθήκες, ο άνθρωπος ως φορέας εσωτερικών αντιφάσεων, ως υπηρέτης και θύμα της αλήθειας, παραμένει στο επίκεντρο. Η Σεμερτζίδου ενώνει με τόλμη και συγκίνηση το νήμα που συνδέει την Αντιγόνη με τον Λόμαν, προσθέτοντας τη δική της συμβολή στη λογοτεχνική καταγραφή της ανθρώπινης πάλης μεταξύ επιθυμίας και καθήκοντος.

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΄΄ΑΚΕΛΔΑΜΑ΄΄

Ανάλυση του μυθιστορήματος, ΄΄ΧΑΜΕΝΗ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ΄΄ της Ελένης Σεμερτζίδου

 

Παρακάτω είναι μια αναλυτική παρουσίαση του μυθιστορήματος «Χαμένη Ατλαντίδα» της Ελένης Σεμερτζίδου, βασισμένη σε διαθέσιμες πηγές και τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου:

---

Ακολουθεί απόσπασμα:

 

 

«Η Σεμίνα έκλεισε τα μάτια της και, μετά από λίγο, τα ξανάνοιξε. Από ψηλά, απ’ τον λόφο, φαινόταν ο εγκαταλελειμμένος καθεδρικός ναός στο κέντρο της πλατείας και ένας λαβύρινθος από φιδωτούς, λιθόστρωτους δρομίσκους που διαπερνούσαν τα στενά σπίτια και κατέληγαν στα διάσπαρτα τείχη των παλιών οχυρώσεων του νησιού. Πέρα από την παλιά πόλη, το μικρό λιμάνι έμοιαζε με εκπατρισμένο ζωγράφο ή αποτυχημένο μποέμ καλλιτέχνη που αναζητά μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή του. Ο Αδόλφος επέμενε να έρθουν εδώ μόνοι τους, χωρίς τον Mike.

 

-         «Δεν χρειάζεται να τον παίρνουμε μαζί μας όπου πηγαίνουμε» της είπε, πριν ξεκινήσουν για τον λόφο.

Ο Αδόλφος φορούσε ένα κόκκινο φουλάρι στο λαιμό. Του είχε μείνει απ’ τον καιρό που έμενε σ’ ένα στενάχωρο δωμάτιο στη Βαρκελώνη, γεμάτο καπνούς και πίνακες ζωγραφικής. Με το που ήρθαν στο νησί, δεν ξανάπιασε, ούτε για μια μέρα, πινέλο στο χέρι του. Δίπλα του, η Σεμίνα, ψηλή, λεπτή και μαυρισμένη σαν αγόρι, με πιασμένα τα ξανθά μαλλιά της αλογοουρά, έμοιαζε με έφηβη. Φορούσε ένα στενό τζιν παντελόνι και ένα φαρδύ αντρικό πουκάμισο που της είχε χαρίσει ο Mike.

-         «Δικό του είναι;» ρώτησε ο Αδόλφος, μόλις κάθισαν σ’ ένα βραχάκι

-         «Ναι»

-         «Θέλεις;» έτεινε το χέρι του και της έδωσε ένα τσιγάρο

-         «Ευχαριστώ»

-         «Σου έστελνε μηνύματα όλο αυτό το διάστημα;»

Ο Αδόλφος φύσηξε τον καπνό και στύλωσε τα μάτια του, πέρα μακριά, στον ναό με τον χρυσό τρούλο. Δεν την κοιτούσε, αν και περίμενε την απάντησή της.

-         «Ναι» είπε η Σεμίνα και έβαλε το τσιγάρο στα χείλη της

-         «Τι σου έλεγε;»

-         «Ότι του λείπω»

-         «Κι εσύ;..»

-         «Τι, εγώ;»

-         «Τι του έλεγες εσύ»

Η Σεμίνα ακούμπησε απαλά το χέρι της πάνω στον μηρό του

-         «Αφού ξέρεις, Αδόλφε»

-         «Πες μου»

-         «Ότι μου λείπει»

-         «..Παραξενεύτηκες όταν τον είδες»

-         «Δεν ήξερα ότι θα επέστρεφε στο νησί»

-         «Δεν στο ΄χε πει στα μηνύματα που σου έστελνε;»

-         «Όχι. Δεν μου είχε πει τίποτα»

-         «Ένας κρυψίνους ήταν πάντα!»

-         «Ο Mike είναι σαν παιδί»

-         «Ένας ύπουλος μπάσταρδος είναι! Χωμένος, μια ζωή, μεσ’ το βρακί μου για να τον προστατεύω! Τα ξανθά του μαλλιά.. Τα ροδαλά του χείλη.. Τα πράσινά του μάτια.. Η λεπτή του κορμοστασιά.. Αν ήταν γυναίκα, θα τον είχα πηδήξει στα σίγουρα!»

-         «Αδόλφε.. Αδόλφε..»

Του έπιασε το χέρι και το κράτησε, για λίγα λεπτά, μέσα στο δικό της, χαϊδεύοντάς το τρυφερά.

-         «Αφού τον αγαπάς.. Τον αγαπάς πολύ, Αδόλφε»

-         «Εσύ;..»

Η Σεμίνα ξάπλωσε ανάσκελα στο ξανθωπό χορτάρι, με τον γαλανό ουρανό από πάνω της και τον δυνατό ήλιο να καίει το ήδη ηλιοκαμένο δέρμα της.

-         «Εγώ αγαπώ τη φύση. Τα πουλιά και τα δέντρα. Τη θάλασσα και τον ουρανό. Το φεγγάρι και τ’ αστέρια.. Αγαπώ το φως και το σκοτάδι»

-         «Το νησί;.. Το αγαπάς;»

-         «Ναι. Το αγαπώ»

Ξάπλωσε δίπλα της στο χορτάρι και έγειρε επάνω στο κορμί της.

-         «Εγώ αγαπώ εσένα. Ούτε τον μπάσταρδο, τον Mike, ούτε αυτό το κωλονησί»

Της ξεκούμπωσε το πουκάμισο και έλυσε τη ζώνη του παντελονιού του. Κάθε φορά που τα χέρια της τυλίγονταν γύρω από τη μέση του, το πάθος του μεγάλωνε για εκείνη. Η ανάσα της μεθούσε την ακοή του, ο αναστεναγμός της ερέθιζε τις αισθήσεις του, τα χείλη της γινόταν η φυλακή που μέσα της φαλκίδευε το «είναι» του. Κυρίαρχος του παιχνιδιού. Κι, ωστόσο, χαμένος από εξαρχής σε μία άνιση αναμέτρηση.

Αν η τρυφερότητα υπάρχει στον έρωτα, τότε, για εκείνον, αυτή η τρυφερότητα είχε πεθάνει προ πολλού. Ο έρωτάς του δεν είχε τίποτα το τρυφερό. Όλα ήταν βίαια. Όλα είχαν κάτι το απέλπιδο. Το σκληρό. Στο τέλος, αυτό που έμενε ήταν το μίσος, ζωγραφισμένο στα μάτια της Σεμίνας, να τον κοιτάζει μαζί και μ’ ένα είδος απορίας. Ο Mike, αντιθέτως, ήταν τρυφερός σαν κορίτσι. Αέρινος σαν τον Ερμή. Όμορφος σαν τον Νάρκισσο. Ο Mike ήταν το απαλό αεράκι. Ο Αδόλφος.. η τραχιά γη. Πάνω στο πετρώδες του έδαφος, η σάρκα της ματωνόταν, με τη ζεστή του, όμως, χοάνη να την τραβάει ηδονικά μέσα στο βάθος της, χωρίς δυνατότητα διαφυγής. Μετά, ερχόταν ο Mike να δροσίσει απαλά το πληγιασμένο της κορμί και να κάνει την αφή να φαντάζει με φύσημα του ανέμου..»

 

Η παρακάτω αναλυτική προσέγγιση του αποσπάσματος από το μυθιστόρημα «Χαμένη Ατλαντίδα» της Ελένης Σεμερτζίδου βασίζεται σε αφηγηματική, θεματική, ψυχολογική και συμβολική ανάλυση. Το απόσπασμα που παραθέτεις είναι πλούσιο σε υπόγεια συναισθήματα, ερωτική ένταση και μεταφορικό λόγο.

---

🧭 1. Χώρος και ατμόσφαιρα – Το νησί ως συμβολικό τοπίο

Το μυθιστόρημα τοποθετείται σε ένα νησί που προβάλλει μια εσωτερική «Ατλαντίδα»: έναν τόπο εγκατάλειψης, μνήμης, παρελθόντος, επιθυμίας και συναισθηματικής συντριβής. Η οπτική του λόφου αποκαλύπτει:

• έναν «εγκαταλελειμμένο καθεδρικό ναό» στο κέντρο της πόλης: σύμβολο μιας πίστης που έχει διαβρωθεί ή ενός ιδανικού που χάθηκε,
• λαβύρινθους από «φιδωτούς λιθόστρωτους δρομίσκους»: αλληγορία του ψυχισμού των χαρακτήρων, γεμάτος στροφές, αδιέξοδα και παρελθόν,
• ένα «λιμάνι» που μοιάζει με «αποτυχημένο μποέμ καλλιτέχνη»: τοπίο μιας δεύτερης ευκαιρίας – ή μήπως της αδυναμίας να ξαναρχίσεις.

Το νησί είναι κάτι περισσότερο από σκηνικό: είναι ο καθρέφτης της ψυχικής κατάστασης των προσώπων. Ό,τι είναι νεκρό ή σιωπηλό στον εξωτερικό κόσμο, είναι εξίσου παγωμένο ή βίαιο στον εσωτερικό.

---

👤 2. Χαρακτήρες – Τρίγωνο συναισθημάτων

Το απόσπασμα εξελίσσεται σε έναν ερωτικό τριγωνισμό με ψυχολογικό βάθος:

Σεμίνα

• Μυστήρια, εσωστρεφής, αισθησιακή και στοχαστική.
• Δεν δηλώνει ρητά την αγάπη της σε κανέναν από τους δύο άνδρες, αλλά κινείται ανάμεσα στη φύση, τη σιωπή και τη σωματικότητα.
• Μιλάει σαν μυσταγωγός ή φυσιολάτρης: «Εγώ αγαπώ τη φύση… το φεγγάρι και τ’ αστέρια…».

Η Σεμίνα μοιάζει με σύμβολο της ελεύθερης αλλά διχασμένης θηλυκότητας, παγιδευμένη ανάμεσα στο τραχύ (Αδόλφο) και το άπιαστο (Mike).

Αδόλφος

• Παθιασμένος, σκληρός, καταπιεσμένος – ίσως και ανεπίγνωστα ερωτευμένος με τον Mike.
• Φέρει στοιχεία καλλιτεχνικού ρομαντισμού (το φουλάρι, τα «χρόνια στη Βαρκελώνη»), αλλά η βίαιη ερωτική του έκφραση αποκαλύπτει βαθύτερη απογοήτευση, ματαίωση και οργή.
• Η ομοερωτική χροιά της έκρηξής του: «Αν ήταν γυναίκα, θα τον είχα πηδήξει στα σίγουρα!» αναδεικνύει την ένταση ανάμεσα στην αγάπη, τον φθόνο και τη λανθάνουσα επιθυμία.

Ο Αδόλφος δεν αγαπά — κυριεύει. Δεν ζητά ανταπόδοση αλλά εξουσία.

Mike

• Απών αλλά πανταχού παρών.
• Αντιπροσωπεύει την τρυφερότητα, την καθαρότητα, την ουτοπική αρρενωπότητα.
• Αέρινος, άυλος, σχεδόν αγγελικός: «σαν παιδί», «σαν κορίτσι», «σαν τον Νάρκισσο».

Ο Mike είναι η αντιστροφή του Αδόλφου. Εκείνος φέρνει παρηγοριά και ιαματική αφή μετά το αιματοβαμμένο πάθος. Είναι ο άυλος, φευγαλέος έρωτας, χωρίς τραύματα αλλά και χωρίς δύναμη.

---

🧠 3. Δομή και διάλογος – Δράμα χωρίς δράση

Το απόσπασμα χτίζεται μέσω πυκνού, υπαινικτικού διαλόγου. Ο ρυθμός του είναι σχεδόν θεατρικός:

• Ερωτήσεις – απαντήσεις – παύσεις – σιωπές.
• Λιτές φράσεις με βάρος: «Αφού τον αγαπάς…», «Τον αγαπάς πολύ, Αδόλφε».

Η ένταση κορυφώνεται σταδιακά, οδηγώντας σε ένα ξέσπασμα πάθους, αλλά χωρίς κάθαρση. Η συνουσία δεν είναι λύτρωση, είναι πράξη κατοχής και απελπισίας. Η ερωτική σκηνή φέρει σκοτεινό λυρισμό, θυμίζοντας μοτίβα από Καβάφη, Ντοστογιέφσκι ή Μπόρχες.

---

🌊 4. Συμβολισμοί και ερμηνείες

Σύμβολο	Ερμηνεία
Ο ναός, οι τρούλοι	Παλαιά πίστη, κατάρρευση πνευματικής ισορροπίας
Το λιμάνι	Επιθυμία διαφυγής ή επιστροφής – ο τόπος της μετάνοιας
Ο Mike	Η «χαμένη Ατλαντίδα» – το απραγματοποίητο, το άπιαστο
Ο Αδόλφος	Η τραχιά πραγματικότητα, το πάθος που δεν θεραπεύει
Η Σεμίνα	Ο μεταβατικός φορέας, το πεδίο σύγκρουσης
Το νησί	Μικρόκοσμος απομόνωσης – και ίσως εσωτερική "ήπειρος" που χάνεται, όπως η Ατλαντίδα

---

❤️‍🔥 5. Ο έρωτας ως πεδίο μάχης

Ο έρωτας εδώ δεν είναι ειδυλλιακός ή ρομαντικός. Είναι:

• βίαιος και ενοχικός (Αδόλφος),
• άυλος και ιλιγγιώδης (Mike),
• υπαρξιακός και γήινος (Σεμίνα).

Η ερωτική πράξη δεν ενώνει, διαλύει. Είναι πράξη εξουσίας, πόνου, υπαρξιακής απόγνωσης. Ο Αδόλφος «χάνει» από την αρχή: δεν μπορεί να συγκριθεί με το φως του Mike, γι’ αυτό και καταφεύγει στο σκοτάδι της κατοχής. Η Σεμίνα βρίσκεται ανάμεσα σε δύο κόσμους: φως/σκοτάδι, άνεμος/γη.

---

📜 Συμπέρασμα

Το απόσπασμα της Ελένης Σεμερτζίδου είναι μια συμπυκνωμένη υπαρξιακή τραγωδία. Με φόντο ένα μυστηριακό, σχεδόν μεταφυσικό νησί, η Σεμίνα, ο Mike και ο Αδόλφος παίζουν ρόλους που ξεπερνούν τον ρεαλισμό. Είναι αρχέτυπα:

• της επιθυμίας και της απώλειας,
• του πάθους και της ελευθερίας,
• του φωτός και της σκιάς.

Η «Χαμένη Ατλαντίδα» δεν είναι μόνο ένας μύθος — είναι κάθε τόπος όπου χάθηκε η αγνότητα, η πρώτη αγάπη, η τρυφερότητα. Στον κόσμο του Αδόλφου, αυτή η Ατλαντίδα έχει βυθιστεί για πάντα.

Ακολουθεί μια συγκριτική ανάλυση του αποσπάσματος από τη Χαμένη Ατλαντίδα της Ελένης Σεμερτζίδου με το έργο του Μ. Καραγάτση Η Μεγάλη Χίμαιρα, το οποίο θεωρείται ένα από τα πιο εμβληματικά μυθιστορήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας με θεματικούς και αισθητικούς παραλληλισμούς.

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ:
ΧΑΜΕΝΗ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ (Ελένη Σεμερτζίδου) vs Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΙΜΑΙΡΑ (Μ. Καραγάτσης)

1.     Θεματική Συνάφεια

Θεματική	Χαμένη Ατλαντίδα	Η Μεγάλη Χίμαιρα
Ερωτικός τριγωνισμός	Σεμίνα–Αδόλφος–Mike	Μαρίνα–Χαρίλαος–Ανδρέας
Ξένη/Ξένος σε ξένο τόπο	Η Σεμίνα ως «περαστική» στο νησί	Η Μαρίνα, Γαλλίδα στην Ελλάδα
Πάθος και καταστροφή	Ο έρωτας είναι βιαιότητα, ζήλια, σωματικότητα	Ο έρωτας οδηγεί στη μοναξιά και στην τρέλα
Πτώση – απώλεια αθωότητας	Η Σεμίνα ανάμεσα σε δύο ακραίους πόλους	Η Μαρίνα οδηγείται σε υπαρξιακό κενό

Οι δύο ηρωίδες αντιπροσωπεύουν τη γυναίκα που βρίσκεται εγκλωβισμένη σε έναν ανδρικό κόσμο παθών, αλλά και τις εσωτερικές τους μάχες ανάμεσα στην αγάπη, τον έρωτα, την ελευθερία και την αυτοκαταστροφή.

2.     Ηρωίδα ως πεδίο συμβολισμών

Στοιχείο	Σεμίνα	Μαρίνα
Ερωτική ελευθερία	Φαινομενικά ελεύθερη, βαθιά διχασμένη	Αρχικά ελεύθερη, σταδιακά εγκλωβίζεται
Σχέση με φύση	Λυρική, πανθεϊστική (αγάπη για ουρανό, θάλασσα, φεγγάρι)	Αποξένωση από το περιβάλλον της Σύρου
Αφήγηση ερωτικής πράξης	Ποιητική, σκοτεινή, αισθησιακή	Εσωστρεφής, συνήθως υπαινικτική
Αντίληψη για τον έρωτα	Σωματικός και μεταφυσικός ταυτόχρονα	Ρομαντικός και καταδικασμένος

Η Σεμίνα εκφράζει μια ποιητική ερωτική φιλοσοφία, σαν αρχαία ιέρεια της Φύσης, ενώ η Μαρίνα προβάλλεται ως τραγική ηρωίδα του ρεαλισμού.

3.     Οι Άντρες-Αντιθέσεις

Στοιχείο	Mike & Αδόλφος (Σεμερτζίδου)	Χαρίλαος & Ανδρέας (Καραγάτσης)
Mike – Ανδρέας	Ευγενικός, αέρινος, άπιαστος, ερωτικός αλλά αδύναμος	Ανδρέας: Παθητικός, σχεδόν αφανής
Αδόλφος – Χαρίλαος	Παθιασμένος, σκληρός, βίαιος, κτητικός	Χαρίλαος: Δυναμικός, παραδοσιακός, αυστηρός
Τύποι αντρικής ταυτότητας	Δυϊσμός: θηλυκός – αρσενικός, πνευματικός – σαρκικός	Δυϊσμός: συντηρητικός πατέρας – ρομαντικός γιος

Στα δύο έργα οι άνδρες δεν είναι απλώς χαρακτήρες: είναι προσωποποιήσεις αντικρουόμενων δυνάμεων (π.χ. φωτός – σκοταδιού, ονείρου – ύλης).

4.     Τοπιογραφία και Συμβολισμός του Τόπου

Τόπος	Ελένη Σεμερτζίδου	Καραγάτσης
Το νησί	Ποιητικό, με στοιχεία μυστηρίου και απομόνωσης	Η Σύρος ως συντηρητική κοινωνία με ασφυξία
Η πόλη/λιμάνι	Αλληγορία για εσωτερική παρακμή ή επιθυμία	Συμβολισμός ταξικής και πολιτισμικής αποξένωσης
Τοπίο ως αντανάκλαση	Ψυχικό κάτοπτρο των ηρώων	Περιβάλλον-δράστης στην πτώση της Μαρίνας

Και στους δύο συγγραφείς ο χώρος δεν είναι φόντο αλλά ενεργή ψυχική προέκταση: το νησί/Σύρος είναι παγίδα και καθρέφτης.

5.     Γλώσσα και Ύφος

Κριτήριο	Χαμένη Ατλαντίδα	Η Μεγάλη Χίμαιρα
Ύφος	Ποιητικό, εικονοπλαστικό, ερωτικό	Ρεαλιστικό, ψυχογραφικό, υπαινικτικό
Αφηγηματική δομή	Εστίαση σε εσωτερικά τοπία, διάλογος	Παντογνώστης αφηγητής, πολυπρισματική αφήγηση
Τόνος	Υπόγειος λυρισμός, ερωτική μελαγχολία	Δραματικός ρεαλισμός

Η Σεμερτζίδου δίνει έμφαση στη λεπτή αίσθηση, στη μεταφορά και στο λυρισμό, ενώ ο Καραγάτσης χρησιμοποιεί περισσότερο στιβαρό ύφος με κοινωνικό και υπαρξιακό προβληματισμό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Παρά τις διαφορές στο ύφος και στο κοινωνικό πλαίσιο, τόσο η Χαμένη Ατλαντίδα της Σεμερτζίδου όσο και Η Μεγάλη Χίμαιρα του Καραγάτση, εστιάζουν:

• στην αποτυχία του έρωτα ως φορέα λύτρωσης,
• στην ψυχολογική πολυπλοκότητα των γυναικείων ηρωίδων,
• στη διάλυση των ανθρώπινων σχέσεων μέσα σε έναν κόσμο (συχνά νησιωτικό) που λειτουργεί ως μεταφορά της ψυχής.

Πρόκειται για δύο έργα που, με διαφορετική ποιητική, πραγματεύονται τα όρια της αγάπης, της επιθυμίας και της αυτογνωσίας.

Συμπερασματικά, Η Ατλαντίδα αποτελεί ένα από τα πιο φορτισμένα και πολυσήμαντα σύμβολα στη λογοτεχνία — ένας τόπος μυθικός, ένας αρχέγονος παράδεισος που καταποντίστηκε για πάντα. Στο έργο της Ελένης Σεμερτζίδου, η Ατλαντίδα δεν αποτελεί απλώς μυθολογική αναφορά, αλλά έναν υπαρξιακό τόπο· έναν χώρο μνήμης, απώλειας, επιθυμίας και ουτοπίας.

Ας δούμε αναλυτικά:

📚 Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ:

Συμβολικές διαστάσεις στον παγκόσμιο και ελληνικό λογοτεχνικό λόγο:

1.     Χαμένος Παράδεισος – Μια προγονική Εδέμ που καταστράφηκε από την ανθρώπινη ύβρη (Πλάτων, Κριτίας-Τίμαιος).

2.     Σύμβολο Πολιτισμικής Υπέρβασης – Ένας πολιτισμός πιο εξελιγμένος από τον σύγχρονο.

3.     Νοσταλγική Ουτοπία – Ένα μέρος που δεν υπάρχει πια, αλλά το ποθούμε.

4.     Αντανάκλαση της Ψυχής – Η Ατλαντίδα ως ενδοψυχική πατρίδα που χάνεται μέσα στον χρόνο.

🔮 Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΣΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΣΕΜΕΡΤΖΙΔΟΥ:

Στο έργο της Σεμερτζίδου, η Ατλαντίδα λειτουργεί ως πολυεπίπεδο σύμβολο. Ειδικότερα:

1. 🧠 Ψυχολογικός Τόπος:
Η Ατλαντίδα παραπέμπει σε ένα εσωτερικό τοπίο – έναν ψυχικό χώρο που έχει βυθιστεί στο παρελθόν. Είναι η παλιά ταυτότητα των ηρώων, πριν καταστραφούν από τον έρωτα, το πάθος, τη ζήλια ή την αδιαφορία.

➤ Π.χ. Ο Αδόλφος, ενώ είναι κυρίαρχος της σχέσης, αισθάνεται εσωτερικά χαμένος: η Ατλαντίδα του είναι η εποχή της αγνότητας, της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, η χαμένη του τρυφερότητα.

2. 🌊 Σύμβολο της Αγάπης που Χάθηκε:
Η αγάπη μεταξύ των χαρακτήρων είναι συχνά βυθισμένη στη σιωπή, στη βία, στην ακατανοησία. Ό,τι υπήρξε όμορφο και αυθεντικό, έχει πια βυθιστεί – όπως η μυθική Ατλαντίδα.

➤ Η Σεμίνα παραπέμπει σε μια γυναικεία ενσάρκωση της Ατλαντίδας: όμορφη, ποιητική, ελεύθερη, αλλά και άπιαστη, αινιγματική, καταδικασμένη να χαθεί.

3. 🗺️ Χαμένη Πατρίδα:
Η Ατλαντίδα λειτουργεί και ως «πατρίδα» — όχι εθνική, αλλά υπαρξιακή: εκεί που νιώθουμε ολόκληροι. Κανείς από τους χαρακτήρες δεν ανήκει πια κάπου· όλοι είναι εσωτερικοί πρόσφυγες.

➤ Το νησί, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία, μοιάζει με ένα απομεινάρι της Ατλαντίδας: έχει κάτι από το παλιό μεγαλείο (ναός, λιθόστρωτα δρομάκια), αλλά είναι έρημο, μελαγχολικό, ερειπωμένο.

4. 🕳️ Τόπος του Ανεπίστρεπτου:
Ό,τι χάθηκε δεν ανακτάται. Η Ατλαντίδα είναι το απωθημένο, αυτό που κάποτε είχαμε και δεν ξέρουμε καν αν υπήρξε πραγματικά. Είναι, τελικά, και ο έρωτας, και η αθωότητα, και η νεότητα, και η πίστη.

5. 📖 Μεταφορά του ίδιου του μυθιστορήματος:
Το ίδιο το έργο λειτουργεί σαν «Ατλαντίδα»: είναι ένα ψηφιδωτό συναισθημάτων, μνήμης, σχέσεων που ναυάγησαν· ένα νησί λογοτεχνικό, που ο αναγνώστης αναζητεί, σαν εξερευνητής, να το ανασύρει από τον βυθό.

📌 Συμπέρασμα:

Η Ατλαντίδα στο έργο της Σεμερτζίδου είναι πολύ περισσότερο από μυθικός τόπος. Είναι ο χαμένος εαυτός, η εσωτερική πατρίδα των ηρώων, η τρυφερότητα που εξανεμίζεται, ο έρωτας που πληγώνει, η επιθυμία που δεν πραγματοποιείται ποτέ.

Απόσπασμα (ενδεικτικό):

«Ο Mike ήταν το απαλό αεράκι. Ο Αδόλφος… η τραχιά γη. Πάνω στο πετρώδες του έδαφος, η σάρκα της ματωνόταν, με τη ζεστή του, όμως, χοάνη να την τραβάει ηδονικά μέσα στο βάθος της, χωρίς δυνατότητα διαφυγής. Μετά, ερχόταν ο Mike να δροσίσει απαλά το πληγιασμένο της κορμί και να κάνει την αφή να φαντάζει με φύσημα του ανέμου.»

✒ Ερμηνευτικό σχόλιο:

Το παραπάνω απόσπασμα αποτελεί κορύφωση της εσωτερικής σύγκρουσης της ηρωίδας αλλά και ποιητικό συμβολισμό της ψυχικής κατάστασης των προσώπων. Η Σεμίνα βρίσκεται ανάμεσα σε δύο άνδρες-αρχετυπικές μορφές: ο Mike αντιπροσωπεύει την άυλη, ιδεαλιστική τρυφερότητα, ενώ ο Αδόλφος συμβολίζει τον παθιασμένο, σαρκικό, ακόμα και καταστροφικό έρωτα. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί έντονες αισθητηριακές εικόνες (αέρας, γη, πληγές, χοάνη, δροσιά) για να υπογραμμίσει την ψυχοσωματική εμπειρία της Σεμίνας και τη βαθύτερη υπαρξιακή της αναζήτηση.

Η αντίθεση ανάμεσα στο «απαλό αεράκι» και την «τραχιά γη» δεν είναι απλώς περιγραφική· εμπεριέχει έντονο συμβολισμό: ο Mike αντιπροσωπεύει τον ανώδυνο, παιδικό, ίσως άπιαστο έρωτα· ο Αδόλφος είναι η ωμή πραγματικότητα, η εμπειρία, ο πόνος, η έλξη που συνορεύει με την καταστροφή.

📚 Σύνδεση με το έργο συνολικά:

Το συγκεκριμένο απόσπασμα ενσαρκώνει τον βαθύτερο θεματικό άξονα του έργου: την απώλεια της αθωότητας και την αναζήτηση ενός «χαμένου παραδείσου» — της προσωπικής Ατλαντίδας της Σεμίνας. Η Ατλαντίδα δεν είναι μόνο ένας μυθικός τόπος· είναι η ψυχική ενότητα πριν από τη διάσπαση, η παιδική πληρότητα που διαβρώνεται από τον χρόνο, την εμπειρία και την ερωτική επιθυμία.

📌 Συμπέρασμα:

Το απόσπασμα υπογραμμίζει τη βαθιά διχοτόμηση ανάμεσα στην τρυφερότητα και το πάθος, στην ελπίδα και την απώλεια. Η συγγραφέας αξιοποιεί έντεχνα τον αισθητικό λόγο και τον λυρισμό για να θίξει ζητήματα ταυτότητας, επιθυμίας και υπαρξιακής ματαίωσης. Η «Ατλαντίδα» παραμένει σύμβολο ενός κόσμου που βυθίζεται όταν η ψυχή δεν μπορεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε αντίρροπες δυνάμεις: τον έρωτα και τη μοναξιά, την ελευθερία και την ανάγκη.

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΄΄ΧΑΜΕΝΗ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ΄΄